اثر هالهای یا خطای هالهای (Halo Effect) که آن را جزوی از خطاهای شناختی می‌دانند، درست مانند یک هاله، بخشی از واقعیت را می‌پوشاند! در این حالت شما با قضاوت‌های خود جلو می‌روید و حتی ممکن است در آخر از وقایع حقیقی هم سر در نیاورید.
اما آیا شما هم قربانی خطای شناختی شده‌اید؟ اگر دچار اثر هالهای شویم، زندگی و کار خود را از دست می‌دهیم؟ ما در این مطلب از آکادمی کسب‌وکار پاکراه روش‌های استفاده از اثر هالهای را بررسی کرده‌ایم تا با شناختن خطاهای خود بتوانید در اسرع وقت جلوی آن را بگیرید.
اگر دچار خطای هالهای شده‌اید یا در مسیری هستید که اثر هالهای، غباری از واقعیت را بر جلوی چشمان شما گرفته، نظرات و سوالات خود را در قالب کامنت انتهای مطلب یا بخش پرسش و پاسخ برای ما بنویسید تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن، پاسخ سوالات و دغدغه‌های شما عزیزان باشیم.
اثر هاله ای یا خطای هاله ای چیست؟
اثر هالهای یا خطای هالهای (Halo Effect) یک خطای شناختی یا سوگیری است که براساس قضاوت شخصی، برداشت‌های مختلفی از یک برند، شخص، سازمان یا خدمات می‌توان داشت. اگر خدمات یک برند یا یک سازمان برای ما مثبت باشد، ناخودآگاه با خود می‌گوییم که بهترین برند یا بهترین سازمان، همین است و این سوگیری را به تمام جنبه‌های مختلف و سایر ویژگی‌های سازمان یا برند، نسبت می‌دهیم.
چرا سوگیری می کنیم؟
همه ما انسان‌ها در لحظه برخورد با ظاهر امر، ممکن است از روی ظاهر در ذهن خود معیارهایی بسازیم. مثلا اگر یک شخص را ببینیم که ظاهرش نظر ما را جلب کرده، ممکن است او را دوست‌داشتنی، مهربان و جذاب ببینیم. در حالی که در واقعیت، ممکن است فرد مهربان هم نباشد اما ما با نسبت دادن چنین ویژگی‌هایی، او را مهربان و جذاب تصور می‌کنیم حتی اگر خلاف واقعیت باشد.
کشف خطا هاله ای از مدیریت نظامی تا مدیریت سازمانی
ادوارد ثورندایک، روانشناس آمریکایی، اولین نفری که در سال ۱۹۲۰ اثر هالهای را کشف کرد. طبق ارزیابی‌هایی که ثورندایک بر روی سربازان نظامی انجام می‌داد، متوجه شد که افسران ارتش آن‌ها به دلیل ویژگی‌هایی واقعی انتخاب نمی‌کنند. بلکه براساس برداشت‌های کلی و دیدگاه ظاهری، سربازهای خوب را از بد جدا می‌کنند و معیار واقعی برای این کار در نظر نمی‌گرفتند.
بعدها ثورندایک در مقالات خود توصیف کرد خطای هالهای در تصمیمگیریهای انسان، سوگیری ایجاد میکند و فراگیر است. از آن جایی که ادوارد ثورندایک به صورت عینی این اثر هالهای را ارزیابی کرد و در محیط آزمایشگاهی نبود، یک واقعیت به شمار می‌رود که تمام روانشناسان آن را پذیرفته‌اند.
نکات طلایی در کشف اثر هاله ای
اثر هالهای ثابت که شما در هر موقعیت و هر گونه ارزیابی مهم و حیاتی هم که باشید، باز هم خطاهای انسانی وجود دارد و همیشه احتمال این که تحت تاثیر اثر هالهای باشید وجود دارد.
- محیط کشف: در یک محیط واقعی و موقعیت نظامی (نه آزمایشگاه مصنوعی و فرض تئوری)
- کشف خطای هاله ای: عدم ارزیابی دقیق احساسات و سوگیری‌ها از ویژگی‌های مستقل و واقعی
- کاربرد اثر هالهای: پایه‌گذاری برای کسب اطلاعات بیشتر و کاربرد در منابع انسانی، تحلیل مالی یا بازاریابی
۵ خطر اساسی اثر هاله ای بر کسب و کار
اگر اثر هاله ای به کسب‌وکار شما نفوذ کند، درست مانند یک ویروس نامرئی، بدنه کاری شما را ضعیف کرده و در نهایت از بین می‌برد! البته در تمامی مشاغل خطای هالهای وجود دارد؛ اما با شناخت سریع و جلوگیری از گسترش آن، می‌توانید از کاهش بهره‌وری، آسیب‌های مالی و فرار کارکنان جلوگیری کنید.
در ادامه مطلب از آکادمی کسب‌وکار پاکراه، می‌خواهیم شما را از خطرات اثر هالهای که موجب می‌شود قربانی این سوگیری‌ها شوید، آگاه کنیم.
1. سوگیری در ارائه خدمات و جذب مشتری
ممکن است مجموعه شما فقط در فروش یک محصول یا ارائه یک سری از خدمات تخصصی، موفق باشد؛ در حالی که سایر رقبا در بخش‌ها و محصولات دیگر هم بهتر فعالیت می‌کنند. این تصور که شما بهترین‌ها را در حوزه برای مشتریان ارائه می‌دهید، به این معنی نیست که در بازار پیشرو هستید و نیازهای مشتریان همواره در حال تغییر است.
پیامدهای منفی در سوگیری خدمات:
- کاهش سهم بازار
- از دست رفتن سرمایه مالی
- ورشکستگی در بازار
- از دست دادن مشتریان واقعی
- پیشبرد استراتژی‌های قیمت گذاری و بازاریابی اشتباه
2. استخدام افراد ناکارآمد
اگر متقاضیان را صرفا بر اساس رزومه پر شده، سوابق تحصیلی و فقط گفتگوی کاری بدون عمل، استخدام کنید؛ ممکن است بعدا متوجه شوید که شخص متقاضی با فرهنگ سازمانی یا موقعیت شغلی شما سازگار نیست.
پیامدهای منفی از استخدام نادرست کارکنان:
- سوخت فرصت جذب استعدادهای واقعی
- اتلاف وقت برای آموزش
- ایجاد تنش و ناهماهنگی بین کارکنان
- افت عملکرد تیم
- بالا رفتن هزینه جایگزینی نیرو
3. سرمایه گذاری های اشتباه
برخی از مدیران یا سرمایه‌گذاران با دیدگاه‌های قبلی و تجربیات مثبتی که در گذشته داشته‌اند، می‌خواهند سرمایه‌گذاری جدید و پرریسک انجام دهند. این مدل سرمایه‌گذاری در نهایت ممکن است جز ریسک مالی و از دست رفتن سرمایه، نتیجه‌ای نداشته باشد.
پیامدهای منفی سرمایه گذاری اشتباه:
- تصمیمگیریهای اشتباه و هیجانی
- از دست رفتن سرمایه اصلی
- از دست رفتن فرصت‌های برتر
- بی اعتبار شدن در برابر مشتریان و همکاران
4. انتخاب اشتباه در شرکا و تامین کنندگان
گاهی اوقات ظاهرنمایی برخی از برندها یا شرکاء، باعث می‌شود که به اشتباه آن‌ها را انتخاب کنید در حالی که از کیفیت واقعی خدمات، قیمت، نوع خدمات و شخصیت واقعی شرکاء آینده، خبر ندارید.
پیامدهای منفی در انتخاب تامین کنندگان و شرکاء نامناسب:
- خرید محصولات بی کیفیت
- شراکت با تامین کنندگان فاقد اعتبار
- آسیب دیدن اعتبار شرکت نزد مشتریان
- صرف هزینه‌های بیشتر بدون ارزش افزوده
- تاخیر در انجام امور مربوط به مشتریان
5. ارزیابی اشتباه از عملکرد کارکنان
اگر به عنوان مدیر فقط به یک ویژگی مثبت از کارکنان خود توجه کنید و سایر ضعف‌های عملکردی او را نادیده بگیرید، ممکن است در انجام وظایف دچار مشکل شود و شما ضرر کنید.
پیامدهای منفی از ارزیابی نادرست:
- نادیده گرفتن نکات مثبت سایر کارکنان
- ایجاد فرهنگی سمی و رقابتی در محیط کار
- مواجهه با نارضایتی کارمندان برتر
- افزایش بی انگیزگی کارکنان
- ترفیع ناعادلانه برخی از کارمندان
مزایا و معایب اثر هاله ای در بازاریابی و کسب و کار
اثر هالهای اگر چه بیشتر شما را به خطا می‌اندازد؛ اما همیشه بد نیست و گاهی اوقات یک پرتاپ موفقیت‌آمیز به سمت پیروزی محسوب می‌شود! خطای هالهای هم باعث رشد سریع‌تر کسب‌وکار شما می‌شود و هم ممکن است آسیب جدی به بیزینس شما وارد کند. در ادامه مطلب از آکادمی کسب‌وکار پاکراه، مزایا و معایب اثر هالهای را بررسی می‌کنیم:
۱۰ مزیت اثر هاله ای در کسب و کار و بازاریابی
- جذب افراد با استعداد و نیروهای با پتانسیل
- رقابت پایدار و سالم با رقبا و کاهش تهدیدات جایگزینی
- تقویت روابط عمومی و تاثیرگذاری گسترده با اخبار مثبت
- تسریع در پذیرش نوآوری و جذب سریع سرمایه‌گذاران
- افزایش نرخ حفظ مشتری و علاقه‌مندی مشتریان به برند
- افزایش حس اعتماد به خدمات و محصولات
- بالا بردن سرعت پذیرش توسط مشتریان و شرکاء بین‌المللی
- بالا بردن ارزش برند با حفظ بهترین کیفیت
- کاهش هزینه‌های بازاریابی
- افزایش نرخ تبدیل و بالا بردن سرعت اعتمادسازی برند
۱۰ چالش اثر هاله ای در کسب و کار و بازاریابی
- بی‌توجهی به واقعیت‌ها در تصمیم گیری مدیریت
- مقاومت در تنوع بخشی و ایجاد تغییرات لازم
- افزایش ریسک بحران اعتباری و از بین رفتن اعتماد مشتریان
- مواجهه با مشکلات تغییر تصویر برند و طولانی شدن زمان ادراک برند و تغییرات
- داشتن حس اشتباه امنیت و ثبات شغلی و بی‌توجهی به تهدیدات رقابتی جدی
- بی‌توجهی بر بهبود محصولات و خدمات و از دست دادن مشتریان وفادار
- تصمیمگیریهای استراتژیک اشتباه و از دست رفتن سرمایه
- وابستگی به شهرت گذشته و از دست رفتن فرصت‌های نوآوری
- بی‌دقتی در ارزیابی کیفیت و افزایش خطا در کنترل کیفیت
- کاهش رضایت از تجربیات واقعی و ایجاد انتظارت غیرواقع‌گرایانه
۵ روش استفاده از اثر هاله ای در کسب و کار
متخصصان آکادمی کسب‌وکار پاکراه برخلاف تصورات عمومی رایج، معتقد هستند که اثر هالهای فقط یک «خطای شناختی» نیست؛ بلکه با استراتژی کاربردی می‌توانید کسب‌وکار خود را بهبود ببخشید و بهره‌وری را افزایش دهید. البته به شرطی که به درستی از آن استفاده کنید!
ما در ادامه مطلب، ۵ روش اساسی جهت بهره‌برداری از خطای هالهای در کسب‌وکار را برای شما توضیح خواهیم داد:
1. تقویت برندینگ با متمایز کردن نقطه قوت
برای این که یک اثر هالهای موثر ایجاد کنید، باید نقطه قوت خود را مانند کیفیت یک یا چند محصول، خدمات پس از فروش، ارتباط با مشتریان و… را به طور مداوم متمایز و برجسته کنید.
وقتی اولین نقطه قوت شما مدام در چشم مشتریان باشد، آن‌ها به طور ناخودآگاه سایر جنبه‌های دیگر خدمات شما را مثبت و خوب ارزیابی خواهند کرد.
2. نمایش آمارها و دستاوردهای واقعی و مطمئن
هر گونه اعداد و ارقامی که از رضایت مشتریان و خدمات خود به مشتریان نشان دهید، دقیق‌تر در ذهن آن‌ها حک می‌شوید.
آمارها و اعداد و ارقام به مشتریان نشان میدهد که خدمات شما حرفه‌ای است و راحت‌تر می‌توانند به شما اعتماد کنند.
3. حمایت از طریق افراد و مجموعه های معتبر
اگر می‌خواهید اثر هالهای زودتر شکل بگیرد از سازمان‌ها و افراد معتبر استفاده کنید (Social Proof) تا تاثیر آن را بر رشد و گسترش کسب‌وکار خود ببینید.
وقتی مشتریان براساس تبلیغ افراد مشهور یا مجموعه‌های برتر جذب خدمات شما می‌شوند، حتما رضایتشان بیشتر می‌شود و شما را به دیگران معرفی می‌کنند.
4. ساخت داستان برند جذاب
داستان‌های جذاب و جدید (Storytelling) می‌تواند برند شما را در سطح دیگری به مشتریان و رقبا نشان دهد و اثر هالهای قدرتمندی ایجاد کند.
اکثر افراد علاقه‌مند به برندهایی اعتماد کنند که پیشینه‌ای داشته باشد و احساسات مثبتی در آن‌ها ایجاد کند.
5. ایجاد تجربه ای خاص و به یاد ماندنی
برای مشتریانی که می‌خواهید وفادار بمانند، افزایش اثر هالهای اهمیت زیادی دارد. اگر محصولات خود را به شکلی جذاب و شکیل‌تر بسته‌بندی کنید، توجه مشتریان را جلب خواهید کرد.
اگر مشتریان از هرگونه خدمات شما راضی باشند، قطعا برند شما را به دیگران هم معرفی خواهند کرد.
اثر هاله ای یا هوش مصنوعی: تصمیم با کدام است؟
برخی افراد برای آن که در دام اثر هالهای یا خطاهای قضاوتی نیفتند از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند. در حالی که این کار کاملا اشتباه است و خود هوش مصنوعی گاهی اوقات به غلط، تحت تاثیر خطاهای هالهای قرار می‌گیرد.
بررسی مشاوران شغلی اکادمی کسب‌وکار پاکراه در حوزه هوش مصنوعی نشان داده که ۴۳٪ از الگوریتم‌هایی که هوش مصنوعی یا (AI) پیشنهاد میدهد به صورت ناخواسته بود و متاثر از اثر هالهای است. در ادامه 3 رابطه هوش مصنوعی و اثر هالهای در عمل را بررسی می‌کنیم:
1. سیستم پیشنهاد محتوا
حتما تجربه کرده‌اید، هنگامی که در اینستاگرام دو الی سه ویدیو خاص و شبیه به هم را مشاهده می‌کنید، بعد از چند دقیقه اینستاگرام ویدیوهای مشابه را بیشتر به شما نشان میدهد و صفحه جستجو یا اکسپلور شما پر می‌شود از کلیپ‌های مشابه!
این ترفند هوش مصنوعی برگرفته از اثر هالهای است که در برخی موارد خوب و در برخی موارد دیگر، ناکارآمد و حتی دردسرساز به نظر می‌رسد.
2. پزشکی و توصیه های سلامتی
متاسفانه برخی از افراد یا بیماران به جای مراجعه به پزشک از هوش مصنوعی کمک می‌گیرند. در حالی که سیستم هوشمند هوش مصنوعی به صورت کلی طراحی شده و برای ساده‌ترین تا پیچیده‌ترین مشکل، یک سری علائم و درمان‌های مشابه ارائه میدهد.
در حالی که پزشکان معتقد هستند برای هر بیمار باید نسخه جدیدی پیچید و نمی‌توان یک سری از علائم و درمان‌ها را جایگزین تمام بیماری‌ها کرد.
3. تبلیغات هوشمند
اگر شما هم یک بار در صفحه گوگل بر روی یک تبلیغ کلیک کرده باشید، گوگل تا مدت‌ها تبلیغات مشابه را به شما نشان میدهد. این همان اثر هالهای است که هوش مصنوعی استفاده میکند تا بازخورد تبلیغات را بالا ببرد.
با این که اثر هالهای می‌تواند در دیده شدن برند به صورت گسترده موثر باشد، اما هزینه‌های زیادی می‌برد تا یک تبلیغ تکراری را نشان دهد. همچنین با بررسی اصول جمعیت‌شناختی و داده‌های رفتاری، می‌توانید اثر هالهای را خنثی کنید.
برای رفع خطای هاله ای از چه کسی مشاوره بگیریم؟
اثر هالهای در برخی موارد می‌تواند تاثیرگذار باشد؛ اما به شرطی که به درستی از آن استفاده کنید و در خطاهای شناختی غرق نشوید!
بهترین راهکار برای استفاده درست از اثر هالهای و شناخت مسیر دقیق آن، مشاوره گرفتن از متخصصان آکادمی کسب‌وکار پاکراه و دریافت خدمات مشاوره کسب و کار است. مشاوران آکادمی پاکراه با ارائه رهنمودهای تخصصی و بررسی دیدگاه‌های شما به صورت شخصی، شما را در رشد و پیشرفت کسب‌وکار کمک خواهند کرد.
همچنین می‌توانید سوالات خود را در انتهای مطلب و در بخش نظرات مطرح کنید تا متخصصان ما به صورت اصولی شما را راهنمایی کنند تا از ابتلا به خطاهای شناختی و از دست رفتن فرصت‌های شغلی، خودداری کنید.
روی دکمه «مشاوره آنلاین» کلیک کنید تا مهندس ایمان پاکراه و تیم آکادمی پاکراه به‌صورت آنلاین و کاملاً رایگان راهنمایی‌تان کنند.
مشاوره آنلاین