آیا می‌دانستید ایران با داشتن بیش از 34 میلیون هکتار اراضی بیابانی، یکی از مستعدترین کشورها برای پرورش شتر در جهان است، اما همچنان از این ظرفیت به درستی بهره برداری نمی‌شود؟ این واقعیت‌ها شاید نگران کننده باشند، اما در دل آن‌ها یک فرصت راه اندازی کسب و کار پرورش شتر در دل کویر نهفته است. کسب و کاری که نه تنها در برابر خشکسالی و تغییرات اقلیمی مقاوم است، بلکه می‌تواند به یکی از محورهای توسعه اقتصادی در مناطق محروم تبدیل شود.
ما در این مطلب از آکادمی کسب و کار پاکراه، به تجزیه و تحلیل این موضوع خواهیم پرداخت. پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای مطلب همراه ما باشید و اگر همچنان سوال یا ابهامی در این خصوص برایتان باقی ماند، برایمان کامنت بگذارید.
3 دلیل مفید بودن سرمایه گذاری روی پرورش شتر
کویرهای ایران با اقلیم خاص و منابع محدود، فرصتی طلایی برای توسعه کسب و کارهایی کم هزینه اما سودآور را فراهم کرده‌اند. شتر نه تنها یکی از کهن‌ترین حیوانات اهلی در ایران به شمار می‌رود، بلکه به دلیل قابلیت‌های منحصر به فردش می‌تواند محور یک کسب و کار چند منظوره و پایدار باشد.
مهمترین دلایلی که سودآور بودن سرمایه گذاری روی شتر را نشان می‌دهند، شامل موارد زیر هستند:
- شتر حیوانی مقاوم، باصرفه و سازگار با سخت‌ترین شرایط اقلیمی، است.
- شتر با دستگاه گوارشی خاص خود، توانایی تبدیل گیاهان کم ارزش و خشک کویری به انرژی را دارد و همین ویژگی باعث میشود در شرایطی که پرورش دام‌های دیگر به منابع زیادی نیاز دارد، شتر بدون رقابت با سایر دام‌ها، از مراتع بلااستفاده تغذیه کند.
- این حیوان توانایی ذخیره سازی آب و چربی در کوهان خود را دارد و تا روزها می‌تواند بدون آب زنده بماند.
از جنبه اقتصادی کسب و کار پرورش شتر در دل کویر تنها به گوشت و شیر ختم نمی‌شود. کرک، مو، پوست و حتی کوهان این حیوان نیز ارزش اقتصادی بالایی دارند. شیر شتر خواص درمانی داشته و در بازارهای داخلی و خارجی تقاضای زیادی دارد. همچنین پشم برخی نژادها، به ویژه شترهای دوکوهانه آسیایی، برای صنایع نساجی بسیار مطلوب است. در ایران سه نوع نژاد اصلی زیر نژادهای آمیخته وجود دارد.
- شتر شامل
- شتر یک کوهانه
- دو کوهانه
انتخاب نوع نژاد بسته به هدف پرورش (شیری، گوشتی یا بارکشی) و شرایط اقلیمی منطقه، یکی از گام‌های مهم در کسب و کار پرورش شتر در دل کویر است. در کل باید گفت این کسب و کار، جزو مشاغل پردرآمد در ایران به شمار رفته و بسیار زودبازده خواهد بود.
وضعیت کسب و کار پرورش شتر در ایران
پرورش شتر در ایران با وجود قدمت تاریخی تا سال‌های اخیر چندان مورد توجه برنامه ریزان حوزه دامداری قرار نگرفته بود. این در حالی است که شتر، با سازگاری بی‌نظیر به شرایط سخت اقلیمی، در مناطقی که سایر دام‌ها به سختی زنده می‌مانند، همچنان می‌تواند رشد کند و تولید داشته باشد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که شتر، معادل نخل در حوزه دامپروری است. به عبارتی پرورش شتر را شغلی با مزایای زیر میدانند:
- مقاوم
- کم هزینه
- پربازده
بر اساس گزارش وزارت جهاد کشاورزی، جمعیت شتر در ایران در سال 1354 حدود 300 هزار رأس بوده است. اما این تعداد در دهه‌های بعد به دلایل مختلف از جمله بی‌توجهی سیاست گذاران، کاهش یافت.
طبق آمار رسمی، در سال 1392، جمعیت شتر کشور به حدود 160 هزار رأس رسید که این رقم در سال 1393 با رشد اندکی به 162 هزار رأس افزایش یافت. به عبارتی معادل 1.25 درصد رشد سالانه.
در حال حاضر، پرورش شتر عمدتا به صورت سنتی در استان‌های زیر انجام میشود.
- سیستان و بلوچستان
- کرمان
- یزد
- خراسان جنوبی
- هرمزگان
- سمنان
با وجود اینکه این مناطق از خشکسالی شدید رنج می‌برند، شتر همچنان توانایی ادامه تولید دارد. چراکه برخلاف گاو و گوسفند، به آب و علوفه بسیار کمتری نیاز دارد. شتر می‌تواند با مصرف آب در بازه‌های 7 تا 10 روز و استفاده از گیاهان کم ارزش بیابانی، زنده بماند و تولید داشته باشد.
بهره برداری از شتر فقط محدود به گوشت و شیر نیست. بلکه کرک، پوست و کوهان شتر نیز قابلیت تجاری سازی دارند.
با وجود این پتانسیل‌ها، نبود زنجیره تولید و فرآوری مناسب، نبود برنامه توسعه‌ای یکپارچه و عدم آشنایی بازار با مزایای محصولات شتر، مانع از شکوفایی این صنعت شده است. اگر در خصوص سرمایه گذاری روی این شغل تردید دارید، می‌توانید زیر همین پست از آکادمی پاکراه، چالش‌ها و دغدغه‌هایتان را با ما درمیان بگذارید تا بلافاصله پاسخگوی شما باشیم.
پرورش شتر؛ فرصتی طلایی در کویر ایران
با افزایش خشکسالی و کاهش منابع آبی در کشور، دیگر نمی‌توان راه حل مشکلات را تنها در تغییر الگوی کشت یا صرفه جویی در مصرف آب جست و جو کرد. اکنون زمان آن رسیده که ظرفیت‌های پنهان در دل همین شرایط سخت، به عنوان راهکارهایی عملی و پایدار مورد توجه قرار گیرند. پرورش شتر یکی از این ظرفیت‌ها است.
شتر حیوانی استثنایی با توانایی زنده ماندن در سخت‌ترین شرایط اقلیمی است. در مناطقی مانند استان بوشهر، با دارا بودن بیش از 950 هزار هکتار مرتع خشک، شتر تنها دام قابل اتکا است. برخلاف گاو یا گوسفند، شتر نیازی به چرا در مراتع پرپوشش ندارد و از گیاهانی مانند خار شتر یا گونه‌های شورپسند تغذیه می‌کند که اغلب توسط دام‌های دیگر نادیده گرفته می‌شوند. همین ویژگی، پرورش شتر را به فعالیتی بدون رقابت در استفاده از منابع طبیعی تبدیل کرده است.
ایران از نظر جمعیت شتر در جهان در رتبه 20 قرار دارد و در آسیا جایگاه هفتم را به خود اختصاص داده است. با این حال شاخص رشد پرورش شتر در کشور تا سال‌های اخیر منفی بوده است. در حالی که کشورهای همسایه مانند عمان با رشد 1.45 درصدی و امارات با راه اندازی بزرگ‌ترین مزرعه شتر جهان، در حال بهره برداری هوشمندانه از این صنعت هستند.
با توجه به روند گرمایش زمین و گسترش بیابان‌ها، شترداری می‌تواند همگام با رویکرد اقتصاد مقاومتی، زمینه ساز رونق اقتصادی در مناطق محروم و کم آب کشور باشد. اکنون زمان آن رسیده که این صنعت را نه به عنوان گزینه‌ای جانبی، بلکه به عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه پایدار در مناطق خشک در نظر گرفت.
بررسی بازار و توجیه اقتصادی کسب و کار پرورش انواع شتر در کویر
کسب و کار پرورش شتر در دل کویر از جمله فعالیت‌های دامداری است که با وجود مزایای فراوان، هنوز جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد دام کشور نیافته است. این در حالی است که نگهداری شتر، با سه هدف عمده انجام میشود.
- شتر شیری: دارای توان تولید شیر با خواص دارویی، مناسب برای بازارهای سلامت محور
- شتر گوشتی: مقاوم، کم هزینه و دارای گوشتی با کیفیت بالا
- شتر سواری (جمال): مورد استفاده در مسابقات، گردشگری بیابانی و مراسم فرهنگی
استان هرمزگان با دارا بودن نژاد غالب شترهای سواری، ظرفیت منحصربه فردی در این حوزه دارد. از سوی دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس علاقه زیادی به محصولات لبنی و گوشتی شتر دارند و حتی بازار خاصی برای زیبایی و مسابقات این حیوان وجود دارد.
در صورت ایجاد بستر مناسب صادراتی و حمایت از تولیدکنندگان، ایران می‌تواند شتر را به یکی از کالاهای مهم صادرات غیرنفتی تبدیل کند. این امر مستلزم برنامه ریزی دقیق، تامین زیرساخت‌های بازار و حمایت از سرمایه گذاران در این حوزه است.
از نظر اقتصادی کسب و کار پرورش شتر در دل کویر به دلایل زیر توجیه پذیر است.
- ارزش اقتصادی بسیار بالای هر رأس شتر
- درآمد حاصل از شیر، گوشت، پوست، پشم و زاد و ولد قابل توجه است.
- شتر تک کوهانه برای مناطق گرم و خشک و شتر دوکوهانه برای مناطق سردسیر مناسب است.
- مقاومت بالای شتر در برابر بیماری‌ها هزینههای درمانی را کاهش می‌دهد.
- نیاز حداقلی به نهاده‌های تولید، این دام را به گزینه‌ای کم هزینه تبدیل کرده است.
بررسی 3 مورد از تولیدات شتر
کسب و کار پرورش شتر در دل کویر یکی از معدود پروش‌های دامی است که تقریبا هیچ بخشی از آن بی‌فایده نیست. از شیر و گوشت گرفته تا پشم، پوست، کوهان و حتی فضولات خشک شده‌ی آن، همه و همه قابلیت مصرف اقتصادی دارند. این ویژگی، شتر را به منبعی ارزشمند در سیستم دامپروری مناطق خشک و نیمه خشک تبدیل کرده است. در ادامه، مهمترین تولیدات شتر را بررسی می‌کنیم.
1. شیر شتر
شیر شتر که در برخی مناطق به عنوان دوغ شتر شناخته میشود، دارای خواص دارویی قابل توجهی است.
- چربی سبک‌تری نسبت به شیر گاو و گوسفند دارد
- برای درمان بیماری‌هایی مانند کم خونی، نرمی استخوان، هپاتیت B، تب و آنفلوآنزا مفید است.
- دارای طبع گرم و مناسب برای تقویت بدن در سالمندان و کودکان است.
شتر می‌تواند بین 4 تا 8 لیتر شیر در روز تولید کند و در شرایط مناسب، این مقدار تا 15 لیتر نیز می‌رسد. دوره شیردهی آن بین 10 تا 18 ماه است که نسبت به سایر دام‌ها طولانی‌تر و پایدارتر است.
2. گوشت شتر
در شرایطی که کشور با کمبود منابع پروتئینی مواجه است، گوشت شتر می‌تواند بخشی از این نیاز را تأمین کند. اگرچه مصرف این گوشت در سراسر کشور رایج نیست، اما در استان‌هایی مانند خراسان، قم، سمنان، یزد، کرمان و بخش‌های کویری اصفهان و تهران به صورت سنتی رواج دارد.
- تولید سالانه گوشت شتر در کشور: حدود 4600 تن
- ویژگی‌های گوشت: کم چرب‌تر از گوشت گاو، پروتئین بالا، سدیم بیشتر، پتاسیم کمتر
- وزن متوسط لاشه: حدود 216 کیلوگرم با بازده 49 درصد
3. پوست، مو، پشم و سایر فرآورده‌ها
- پشم شتر: مورد استفاده در عبابافی، با شهرتی ویژه در شهرستان دشتی (استان بوشهر)
- مو: برای تهیه خرسک (روانداز سنتی) و پوزه بند شتر
- پوست: مواد اولیه برای کیف، کفش، زین و کمربند
- کوهان: دارای چربی خوراکی با ارزش، حدود 100 کیلوگرم در نوع دوکوهانه
- پیخال خشک شده: به عنوان سوخت طبیعی در مناطق بیابانی
تقریبا هیچ بخشی در کسب و کار پرورش شتر بی‌استفاده نمی‌ماند. همین بهره وری بالا آن را به دام انتخابی مناطق خشک و منابع محدود تبدیل کرده است. شما چه نظری در این خصوص دارید؟ اگر تجربه ای دارید حتما در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
مشاوره کسب و کار پرورش شتر در کویر ایران با آکادمی پاکراه
پرورش شتر در ایران نه فقط یک پیشنهاد اقتصادی، بلکه پاسخی قطعی و مناسب به یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های زیست محیطی کشور یعنی خشکسالی است. در شرایطی که بسیاری از مدل‌های دامپروری سنتی به دلیل کمبود آب، گرانی نهاده‌ها و کاهش بازدهی در آستانه فروپاشی قرار گرفته‌اند، شترداری با مزایای منحصربه فردش، خود را به عنوان راهکاری واقعی و بومی مطرح می‌کند.
اگر قرار باشد یک کسب و کار هم راستا با آینده اقلیم ایران تعریف کنیم، شتر در اول صف قرار می‌گیرد. حیوانی که نه رقابت می‌خواهد، نه وابسته به واردات نهاده است و نه با اولین موج گرما از پا می‌افتد. بلکه از دل بیابان، ارزش می‌سازد. از خار، شیر می‌دهد و از کویر، گوشت و پشم تولید می‌کند.
اما نباید فراموش کرد که این پتانسیل، بدون برنامه ریزی، آموزش و اتصال به بازار، خاموش می‌ماند. اینجاست که خدمات مشاوره انتخاب شغل آکادمی پاکراه به کمک شما میآید. شما عزیزان می‌توانید با کارشناسان ما در آکادمی پاکراه تماس بگیرید یا فرم مشاوره را پر کنید و اولین قدم را برای یک سرمایه گذاری مطمئن در دل کویر بردارید.