شاید برایتان جالب باشد که بدانید شرکتUber ، بزرگترین شرکت تاکسیرانی، هیچ خودرویی ندارد، یا فیسبوک به عنوان محبوبترین رسانه جهان، هیچ محتوایی تولید نمی‌کند! چنین کسب‌وکارهایی براساس مدل پلتفرمی ساخته شده‌اند.
این نوع کسب‌وکارها به جای تولید مستقیم کالا یا خدمت، امکان تعامل میان دو یا چند گروه از کاربران را فراهم می‌کنند.
در این مقاله از آکادمی پاکراه، تصمیم داریم شما را با مدل کسب و کار پلتفرمی و اجزای آن آشنا کنیم. همچنین نحوه طراحی بوم آن را به همراه تمام نکات مهم به شما توضیح خواهیم داد؛ پس حتما تا انتها همراهمان بمانید و اگر سوالی داشتید، در بخش پرسش و پاسخ یا کامنت‌ها مطرح کنید!
- کسب و کار پلتفرمی چیست؟
- مثال‌هایی از کسب‌وکار پلتفرمی
- انواع کسب و کارهای پلتفرمی
- اجزای اصلی یک پلتفرم موفق
- مدل کسب و کار پلتفرمی در مقایسه با خطی
- مزایا و معایب کسب و کار پلتفرمی
- بوم مدل کسب‌وکار پلتفرمی چیست؟
- اجزای بوم مدل کسب‌وکار پلتفرمی
- آموزش طراحی بوم مدل کسب‌وکار پلتفرمی
- طراحی بوم برای آی‌پی امداد
- نکات مهم برای موفقیت پلتفرم‌ها
- برای انتخاب مدل کسب‌وکار از چه کسی مشاوره بگیریم؟
کسب و کار پلتفرمی چیست؟
مدل کسب و کار پلتفرمی (Platform Business) مدلی است که در آن شرکت‌ها و سازمان‌ها به جای تولید مستقیم یک محصول یا خدمات خاص، فضایی برای تعامل و تبادل میان دو یا چند گروه از کاربران ایجاد می‌کنند.
این گروه‌ها بسته به نوع کسب و کار، می‌توانند فروشندگان و خریداران، تولیدکنندگان محتوا و مخاطبان، رانندگان و مسافران، یا هر نوع عرضه‌کننده و متقاضی باشند.
پلتفرم‌ها از فضای سنتی و چارچوب‌های معمول فاصله گرفته اند و با ایجاد ارتباط بین کاربران خود، توانسته‌اند به همان اهدافی برسند که خیلی از سازمان‌ها حتی با تولید یا ارائه مستقیم خدمات هم در آن ناتوان بوده‌اند.
همین موضوع باعث شده تا این مدل کسب و کار، مقیاس پذیری بیشتری نسبت به مدل‌های دیگر داشته باشد و با افزایش تعداد کاربران، ارزش بیشتری ایجاد خواهد شد. این درست همان چیزی است که به آن اثر شبکه‌ای می‌گویند.
مثال‌هایی از کسب‌وکار پلتفرمی
برای درک بهتر شما، در اینجا چند مورد از کسب‌وکارهای معروف با مدل پلتفرمی را به شما معرفی خواهیم کرد.
- پلتفرم‌های حمل و نقل که راننده را به مسافر وصل می‌کنند؛ مثل اسنپ و اوبر،
- پلتفرم‌های خرده فروشی و مارکت پلیس ها که فروشندگان مختلف را به خریداران متصل می‌کنند؛ مثل دیجی کالا و آمازون،
- پلتفرم‌های محتوایی که تولیدکنندگان محتوا را به مخاطبان وصل می‌کنند؛ مثل آپارات و یوتیوب،
- پلتفرم‌های رزرو خدمات که ارائه دهندگان خدمات را به مشتریان وصل می‌کنند؛ مثل جاباما، آی‌پی امداد،
- پلتفرم‌های مالی مثل زرین پال،
- پلتفرم‌های آموزشی مثل فرادرس، مکتب خونه.
در تمام این مثال‌ها، شرکت پلتفرمی طرف اصلی معامله نیست؛ فقط یک محیط مناسب بری تعامل را فراهم می‌کند.
انواع کسب و کارهای پلتفرمی
کسب و کارهای پلتفرمی با توجه به نحوه خلق ارزش و نوع کاربران، به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند. شناخت دقیق هر کدام از انواع این مدل کسب و کار، به طراحی بهتر بوم مدل کسب و کار و استراتژی رشد کمک می‌کند.
از همین رو در ادامه آنها را به شما همراهان عزیز آکادمی پاکراه، توضیح خواهیم داد.
1. پلتفرم‌های مبادله‌ای (Transaction Platforms)
این نوع پلتفرم‌ها به عنوان واسطه بین عرضه کننده و مصرف کننده عمل می‌کنند و هدف اصلی آنها، تسهیل تراکنش‌ها است.
ویژگی‌ها:
- یک بازار برای خرید و فروش یا ارائه خدمات ایجاد خواهند کرد،
- درآمد آنها از کمیسیون، درصد از تراکنش یا کارمزد خدمات حاصل می‌شود،
- هر چه کاربران بیشتر شوند، ارزش پلتفرم بیشتر می‌شود (اثر شبکه‌ای).
- شرکت‌هایی مثل اسنپ و تپسی، مسافران را به راننده‌ها وصل کرده و بخشی از درآمد راننده را به عنوان کمیسیون برداشت می‌کنند.
- دیجی کالا یک مارکت پلیس است که فروشندگان را به خریداران متصل می‌کند و در هر خرید، بخشی از سود فروشنده را برمیدارد.
2. پلتفرم‌های توسعه دهنده یا نوآوری (Innovation Platforms)
این پلتفرم‌ها محیطی را فراهم می‌کنند که دیگران بتوانند در آن محیط، ابزار، محصول یا افزونه بسازند. در واقع خودشان چیزی خلق نمی‌کنند، اما پیشنیازها و امکانات لازم برای خلق محصول و خدمات جدید توسط دیگران را فراهم خواهند کرد.
ویژگی‌ها:
- در این مدل، پلتفرم مانند یک چارچوب است،
- توسعه‌دهندگان یا شرکت‌های دیگر می‌توانند برنامه، ابزار یا خدمات جدید بسازند که به پلتفرم اضافه شود،
- هر چیزی که این افراد بسازند، باعث افزایش جذابیت و ارزش پلتفرم برای کاربران می‌شود.
یک نمونه بارز از پلتفرم‌های نوآوری، سیستم عامل اندروید است. گوگل برنامه‌ها را تولید نمی‌کند، اما با معرفی سیستم عامل اندروید، محیط و ابزارهای لازم را برای برنامه‌نویسان فراهم کرده تا اپلیکیشن بسازند.
در واقع ارزش اندروید از کار و نوآوری این توسعه‌دهندگان به دست می‌آید؛ هرچه اپلیکیشن‌های بیشتری روی پلتفرم ساخته و نصب شود، کاربران بیشتری جذب می‌شوند و خود پلتفرم هم محبوب‌تر و ارزشمندتر می‌شود.
3. پلتفرم‌های اجتماعی (Social Platforms)
این پلتفرم‌ها ارزش خود را از ایجاد ارتباط و تعامل میان کاربران کسب می‌کنند.
ویژگی‌ها:
- کاربران هم تولید کننده و هم مصرف‌کننده محتوا هستند،
- درآمد این کسب و کارها از تبلیغات، اسپانسرینگ یا اشتراک ویژه به دست می‌آید،
- هر چه کاربران بیشتر باشند، تعامل بیشتر شده و در نتیجه، ارزش پلتفرم بالاتر می‌رود.
4. پلتفرم‌های محتوایی (Content Platforms)
در این نوع کسب‌وکار پلتفرمی، بیشتر تمرکز سازمان روی توزیع محتوا بین تولیدکننده و مصرف کننده است. در واقع کاربران با هم تعامل چندانی ندارند، اما از محتوایی که توسط کاربران دیگر ایجاد شده استفاده می‌کنند.
ویژگی‌ها:
- ارزش اصلی در دسترسی به محتوا و تجربه کاربری است،
- این کسب و کارها از اشتراک، تبلیغات یا فروش محتوا درآمد دارند،
- تعامل کاربران مستقیم نیست و بیشتر حول استفاده از محتوا می‌چرخد.
5. پلتفرم‌های داده (Data Platforms)
این پلتفرم‌ها، داده‌های خاصی را جمع آوری و تحلیل کرده و بعد از تبدیل آنها به ارزش، آن را به کاربران ارائه خواهند داد.
ویژگی‌ها:
- ارزش اصلی این مدل در داده‌ها و الگوریتم‌ها است،
- درآمد چنین مدلی از فروش داده، اشتراک سرویس یا خدمات تحلیل به دست می‌آید.
6. پلتفرم‌های ترکیبی (Hybrid Platforms)
این نوع پلتفرم‌ها، ترکیبی از چند نوع ارزش آفرینی هستند و حتی می‌توانند چندین جریان درآمدی داشته باشند.
ویژگی‌ها:
- پیچیدگی بالاتر، اما انعطاف و پایداری بیشتر،
- می‌توانند اثر شبکه‌ای را همزمان در چند گروه ایجاد کنند.
آمازون، نوعی کسب و کار ترکیبی به شمار می‌رود که هم یک فروشگاه است و هم یک مارکت پلیس برای فروشندگان مختلف. همچنین یک پلتفرم ابری به نام AWS ارائه می‌دهد و سرویس‌های اشتراکی مانند Prime را هم مدیریت می‌کند.
به این ترتیب این برند چند نوع ارزش متفاوت را در یک ساختار واحد ترکیب کرده است:
- ارتباط خریدار و فروشنده،
- ارائه زیرساخت فنی به شرکت‌ها،
- و ارائه خدمات اشتراکی به کاربران.
همین ترکیب باعث شده آمازون بتواند چند جریان درآمدی داشته باشد و اثرات شبکه‌ای قدرتمندی ایجاد کند.
اجزای اصلی یک پلتفرم موفق
بسیاری از افراد وقتی کلمه “پلتفرم” را می‌شنوند، ناخودآگاه ذهنشان به سمت وسیله‌ای مثل گوشی، سیستم‌عامل یا یک اپلیکیشن می‌رود. اما پلتفرم در مدل کسب و کار معنای کاملا متفاوتی دارد.
پلتفرم صرفا یک ابزار یا فناوری نیست؛ بلکه نوعی ساز و کار برای ارزش آفرینی است که در آن افراد مختلف می‌توانند با یکدیگر تعامل کنند و از این تعامل ارزش تولید شود.
با این اوصاف، اپلیکیشن، وب‌سایت یا حتی گوشی فقط وسیله اجرا هستند، نه خود پلتفرم. برای شناخت یک پلتفرم موفق، باید ساختار و اجزای مدل کسب و کاری آن را بررسی کنیم، نه فقط تکنولوژی یا ظاهر آن را.
کسب و کاری که بتوان آن را از نوع پلتفرمی نامید، باید از اجزای زیر تشکیل شده باشد:
1. گروه کاربری (User Groups)
هر پلتفرم حداقل دو گروه کاربری دارد که یکی ارائه دهنده محصول و خدمات است و دیگری استفاده کننده از آن؛ مثل فروشنده و خریدار، راننده و مسافر، یا تولیدکننده محتوا و مخاطب. شناخت دقیق این گروه‌ها، پایه طراحی هر پلتفرم خواهد بود.
یک پلتفرم موفق باید بداند:
- این افراد چه نیاز و چه مشکلی دارند؟
- چه چیزی باعث می‌شود از پلتفرم استفاده کنند؟
- چه عواملی مانع از ادامه استفاده آنها خواهد شد؟
در واقع، هر کسب و کار پلتفرمی تا زمانی که این دو گروه را جذب نکرده و تعادل بین آنها برقرار نشود، نمی‌تواند ارزشی ایجاد نماید.
2. ارزش پیشنهادی (Value Proposition)
هر گروه کاربری باید یک دلیل مستقل و قانع کننده برای استفاده از پلتفرم داشته باشد. به عبارت بهتر، یک پلتفرم موفق برای هر گروه، ارزش مجزا ایجاد کرده و به صورت مداوم آنها بهینه می‌کند.
برای مثال، ارزش پیشنهادی اسنپ به صورت زیر است:
- ارزش برای راننده: درآمد و آزادی زمان کار،
- ارزش برای مسافر: سرعت، راحتی، قیمت مناسب.
3. تعاملات اصلی (Core Interaction)
تعامل اصلی، همان چیزی است که پلتفرم به خاطر آن به وجود آمده یا به عبارتی، بر پایه آن بنا شده است. این تعامل باید:
- ساده باشد،
- سریع انجام شود،
- و ارزش کافی برای کاربران ایجاد کند.
پلتفرم‌های موفق روی ساده سازی همین تعامل تمرکز دارند؛ در غیر این صورت، کاربران از استفاده از پلتفرم منصرف خواهند شد.
چند مورد از Core Interaction در برندهای معروف را ببینید:
- آپارات: دیدن ویدیو،
- دیجی کالا: خرید کالا،
- Airbn: رزرو اقامت.
4. ابزارهای تسهیل تعامل (Tools to Facilitate Interaction)
این ابزارها کمک می‌کنند تعامل اصلی بین کاربران، با کمترین مشکل انجام شود؛ به این ترتیب باعث می‌شوند کاربران سریع‌تر تصمیم بگیرند و سریع‌تر هم به نتیجه برسند.
برخی ابزارهای مهم عبارتند از:
- سیستم جستجو و فیلتر،
- سیستم تطبیق (Matching)،
- ابزار پرداخت امن،
- پیام‌رسان داخلی،
- پروفایل کاربران.
5. مکانیزم‌های اعتمادسازی (Trust Mechanisms)
اعتماد در مدل کسب و کار پلتفرمی، اهمیت بسیار زیادی دارد و بدون آن، هیچ تعامل و تراکنشی شکل نمی‌گیرد. به همین خاطر وجود مکانیزم‌های اعتمادسازی، برای ادامه بقای این کسب و کارها ضروری خواهد بود.
برخی مکانیزم‌های اعتماد عبارتند از:
- امتیازدهی و نظرات واقعی کاربران،
- احراز هویت،
- تضمین بازگشت پول،
- قوانین و نظارت پلتفرم.
این مکانیزم‌ها باعث می‌شوند که غریبه بتوانند با خیال راحت با هم تعامل کنند. هر چه سطح اعتماد بالاتر باشد، نرخ تبدیل و وفاداری بیشتر می‌شود.
6. اثرات شبکه‌ای (Network Effects)
اثرات شبکه‌ای به این صورت است که هرچه تعداد کاربران بیشتر شود، ارزش پلتفرم هم بیشتر خواهد شد.
7. مدل درآمدی
مدل درآمدی در این نوع کسب و کارها، می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
- دریافت کارمزد از تراکنشات،
- اشتراک ماهانه،
- تبلیغات (مثلا همان تبلیغات کوتاهی که بین ویدیوهای آپارات و یوتیوب نشان داده می‌شود)،
- فروش خدمات جانبی،
- فروش داده یا تحلیل‌ها.
یک پلتفرم موفق باید بتواند مدل درآمدی خود را متناسب با نوع ارزش پیشنهادی و نوع کاربران انتخاب کند.
8. زیرساخت‌ها و الگوریتم‌ها
پلتفرم‌هایی که داده‌ها را به خوبی مدیریت کنند، با سرعت بیشتری از رقبا جلو می‌افتند؛ چرا که ماهیت مدل کسب و کار پلتفرمی به این صورت است که با داده رشد خواهد کرد.
این داده‌ها کمک می‌کنند تا:
- تطبیق بهتر انجام شود،
- یک ارزش پیشنهادهای دقیق‌تر ارائه شود،
- تقلب و رفتارهای مخرب شناسایی شوند،
- تجربه کاربری شخصی سازی شده و بهتری شود.
حال اگر می‌توانید تمام این اجزا را کنار هم بچینید، پس می‌توانید مدل کسب و کارتان را از نوع پلتفرمی انتخاب کنید. اگر به راهنمایی بیشتری نیاز دارید، حتما از خدمات آکادمی پاکراه بهره ببرید تا مطمئن شوید که در راه درستی قدم می‌گذارید.
مدل کسب و کار پلتفرمی در مقایسه با مدل کسب و کار خطی
حال که تا حدودی با مدل کسب و کار پلتفرمی آشنا شدید، بیایید به صورت دقیق‌تر آن را با مدل کسب و کار سنتی یا همان خطی مقایسه کنیم.
مدل کسب و کار خطی همانطور که از نامش پیداست، بر اساس یک خط ساده فعالیت می‌کند: تولید، توزیع و مصرف.
- در این مدل، محصولات یا خدمات توسط شرکت تولید شده و به مشتریان عرضه خواهد شد،
- رشد این کسب و کار هم خطی و محدود به منابع است.
انواع کارخانه‌ها، رستوران‌ها و فروشگاه‌های سنتی، همگی از این مدل کسب و کار هستند.
اما در مدل کسب و کار پلتفرمی، شرکت یک فضا برای تعامل ایجاد می‌کنند تا خود کاربران برای یکدیگر، ارزش خلق کنند.
در جدول زیر این دو مدل را با هم مقایسه کرده‌ایم:
| ویژگی | مدل خطی | مدل پلتفرمی |
| 1. منبع اصلی ارزش | تولید داخلی | تعامل خارجی |
| 2. مقیاس‌پذیری | محدود | بسیار بالا |
| 3. دارایی‌ها | سنگین | سبک و دیجیتال |
| 4. نقش کاربران | مصرف کننده | تولیدکننده + مصرف کننده |
| 5. رشد | کند و خطی | سریع و شبکه‌ای |
| 6. ریسک | پایین‌تر | وابسته به جذب کاربران |
مزایا و معایب کسب و کار پلتفرمی چیست؟
هر مدل کسب و کار از مزایا و نقاط ضعف خاص خود برخوردار است. برای اینکه بتوانید بهتر در مورد کسب و کارتان تصمیم بگیرید، در این بخش، مزایا و معایب مدل کسب و کار پلتفرمی را بررسی می‌کنیم.
مزایای کسب و کار پلتفرمی
1. مقیاس‌پذیری بسیار بالا
- پلتفرم‌ها مجبور نیستند برای رشد بیشتر، حجم تولیدات یا نیروی انسانی خود را افزایش دهند،
- چرا که خود کاربران محتوا، خدمات یا ارزش را تولید می‌کنند،
- به همین دلیل سرعت رشد پلتفرم‌ها چند برابر مدل‌های سنتی است.
2. هزینه عملیاتی کمتر
- در این مدل کسب و کار، به جای ساخت محصول یا ارائه مستقیم خدمات، فقط زیرساخت تعامل فراهم می‌شود،
- به همین خاطر هزینه‌های عملیاتی بسیار پایین‌تر است و حاشیه سود بالاتر می‌رود.
3. چند منبع درآمد متفاوت
- پلتفرم‌ها می‌توانند از روش‌های مختلفی مثل کارمزد، تبلیغات، اشتراک، فروش داده و… درآمد کسب کنند.
4. دسترسی سریع به بازار
- در این نوع کسب و کار، کاربران نقش جذب کاربر جدید را هم بر عهده می‌گیرند.
- این موضوع سرعت گسترش بازار را چند برابر می‌کند.
معایب کسب و کار پلتفرمی
1. مشکل اولیه جذب کاربران
- بزرگترین چالش یک پلتفرم در جذب اولیه گروه‌های کاربری است،
- اگر عرضه کننده نباشد، تقاضا نمی‌آید و اگر تقاضا نباشد، عرضه‌کننده وارد نمی‌شود،
- حل این چرخه دشوارترین مرحله در شروع یک پلتفرم است.
2. نیاز شدید به اعتماد و امنیت
- در پلتفرم‌ها، کاربران غریبه با هم تعامل می‌کنند و کوچکترین تقلب یا اطلاعات غلط، به بی اعتمادی منجر خواهد شد.
3. کنترل کیفیت دشوار
- پلتفرم‌ها تولیدکننده مستقیم ارزش نیستند،
- پس کنترل کیفیت خدمات یا محتوا سخت‌تر می‌شود.
4. رقابت شدید
- پلتفرم‌ها به سمت انحصار می‌روند،
- بنابراین ورود به بازار و رقابت بسیار سخت و پرهزینه است.
بوم مدل کسب‌وکار پلتفرمی چیست؟ نحوه طراحی با مثال
بوم مدل کسب‌وکار پلتفرمی، مانند یک نقشه راه است که نشان می‌دهد پلتفرم چگونه ارزش را خلق، توزیع و حفظ می‌کند. این بوم، نسخه کاملتر بوم مدل کسب و کار سنتی است، اما با یک تفاوت مهم:
- در مدل پلتفرمی، ارزش توسط کاربران ساخته می‌شود، نه شرکت.
بنابراین این بوم به‌جای تمرکز بر محصول و فرآیندهای داخلی، روی گروه‌های کاربری، تعاملات میان آنها و مکانیزم‌های ایجاد ارزش تمرکز دارد.
این بوم کمک می‌کند بفهمیم:
- هر گروه کاربری چه ارزشی دریافت می‌کند؟
- چگونه با یکدیگر تعامل می‌کنند؟
- پلتفرم با چه ابزارها و ساختارهایی این تعامل را ممکن می‌کند؟
- مدل درآمدی چگونه تعریف می‌شود؟
در ادامه، اجزا و نحوه طراحی این بوم را توضیح خواهیم داد.
اجزای بوم مدل کسب‌وکار پلتفرمی
بوم مدل کسب و کار پلتفرمی در نسخه‌های مختلفی ایجاد می‌شود. ما در این بخش، تلاش کرده‌ایم کاربردی‌ترین و بهترین نسخه آن را به شما همراهان همیشگی آکادمی پاکراه توضیح دهیم.
1. گروه‌های کاربری (User Segments)
- شامل دو نوع کاربر که یکی تولید کننده محصول و خدمات است و دیگری مصرف کننده.
2. ارزش پیشنهادی برای هر گروه (Value Proposition)
- چه مزیت و منافعی به هر طرف می‌دهید؟
- برای هر گروه باید یک ارزش مشخص وجود داشته باشد.
3. تعامل اصلی (Core Interaction)
- مهم‌ترین تعامل بین کاربران که پلتفرم به خاطر آن وجود دارد.
4. ابزارهای تسهیل تعامل (Facilitation Tools)
- ویژگی‌ها و ابزارهایی که تعامل را روان می‌کنند.
5. مکانیزم‌های اعتماد (Trust Mechanisms)
- تمام اقداماتی که باعث می‌شود کاربران با خیال راحت تعامل کنند.
6. مدل درآمدی (Revenue Streams)
- پلتفرم از چه راه‌هایی درآمد کسب می‌کند؟
7. هزینه‌ها (Cost Structure)
- زیرساخت فنی، نگهداری، توسعه الگوریتم‌ها، بازاریابی، پشتیبانی و هزینه‌های اعتمادسازی.
8. اثرات شبکه‌ای (Network Effects)
- چگونه افزایش کاربران باعث افزایش ارزش پلتفرم می‌شود؟
9. کانال‌های جذب و رشد کاربران (Growth Channels)
- استراتژی‌های جذب اولیه کاربران و روش‌های رشد پایدار.
آموزش طراحی بوم مدل کسب‌وکار پلتفرمی
مراحل طراحی بوم مدل کسب و کار پلتفرمی، به صورت زیر خواهد بود:
1. گروه‌های کاربری را شناسایی کنید
اولین قدم، تشخیص این است که چه نوع کاربرانی در پلتفرم شما حضور دارند. برای این منظور از خود بپرسید:
- چه کسانی قرار است از پلتفرم استفاده کنند؟
- هر گروه چه نیازها و انگیزه‌هایی دارد؟
2. ارزش پیشنهادی هر گروه را مشخص کنید
برای هر گروه از کاربران، باید مشخص باشد که چرا وارد پلتفرم شوند و چه چیزی به دست می‌آورند. این ارزش واضح، ملموس و قابل اندازه‌گیری باشد.
3. تعامل محوری را تعریف کنید
تعامل اصلی بین کاربران که پلتفرم به خاطر آن وجود دارد را تعریف کنید. این تعامل همان فعالیتی است که ارزش اصلی پلتفرم را ایجاد می‌کند.
4. ابزارهای تسهیل را طراحی کنید
در این مرحله از خود بپرسید برای اینکه آن تعامل خوب انجام شود، چه ابزارهایی لازم است؟ این ابزارها باید به تعامل ساده‌تر کاربران کمک کنند.
5. سیستم اعتماد را بسازید
بدون اعتماد، تعامل در کسب و کار پلتفرمی شکل نمی‌گیرد و این نوع کسب و کار به شکست محکوم می‌شود.
در این مرحله باید مشخص کنید:
- چطور با تقلب مقابله می‌کنید؟
- کاربران چطور یکدیگر را ارزیابی می‌کنند؟
- چه تضمین‌هایی ارائه می‌دهید؟
6. مدل درآمدی را انتخاب کنید
حالا باید بفهمید که پلتفرم شما قرار است چگونه درآمد کسب کند؟ این مدل درآمدی را باید بر اساس تعاملات پلتفرم انتخاب کنید، نه فقط بر اساس محصولات سنتی.
7. ساختار هزینه‌ها را بنویسید
هزینه‌های فنی، مارکتینگ، پشتیبانی و مدیریت اعتماد را مشخص کنید. هزینه‌های اصلی پلتفرم شامل موارد زیر است:
- توسعه و نگهداری فناوری و اپلیکیشن،
- پشتیبانی و خدمات مشتریان،
- بازاریابی و جذب کاربران،
- نظارت و مدیریت کیفیت،
- هزینه‌های اعتمادسازی و امنیت.
8. اثرات شبکه‌ای را مشخص کنید
پلتفرم زمانی رشد می‌کند که هر گروه کاربران، ارزش بیشتری ایجاد کنند و اثر شبکه‌ای ایجاد شود. اثر شبکه‌ای یعنی هرچه کاربران بیشتر شوند، ارزش پلتفرم بیشتر خواهد شد.
طراحی بوم باید مشخص کند کدام طرف‌ها از افزایش کاربران سود می‌برند و چگونه اثر شبکه‌ای تقویت می‌شود.
9. کانال‌های جذب و رشد کاربران (Growth Channels) را مشخص کنید
در این مرحله از خود بپرسید که چطور کاربران اولیه را جذب کنیم و رشد را پایدار نگه داریم. مثلا راهکارهای زیر می‌توانند مفید باشند:
- بازاریابی دیجیتال و محتوا،
- ارجاع کاربران(Referral)،
- شبکه‌های اجتماعی،
- تبلیغات آنلاین و سنتی،
- ارائه خدمات جذاب برای تشویق کاربران به معرفی پلتفرم.
این بخش در واقع ارتباط نزدیکی با اثر شبکه‌ای و مدل درآمدی دارد و به رشد بیشتر کسب و کار کمک می‌کند.
طراحی بوم مدل کسب و کار پلتفرمی برای کسب‌وکار آی پی امداد
برای اینکه بهتر بتوانید نحوه طراحی بوم مدل کسب و کار پلتفرمی را درک کنید، در اینجا مراحل طراحی آن برای کسب و کار خدماتی آی پی امداد را توضیح خواهیم داد.
1. گروه‌های کاربری (User Segments)
آی‌پی امداد دو گروه کاربری اصلی دارد:
- مشتریان: افرادی که نیاز به تعمیر لوازم خانگی دارند،
- تعمیرکاران متخصص: تکنسین‌هایی که خدمات تعمیر ارائه می‌دهند.
2. ارزش پیشنهادی برای هر گروه (Value Proposition)
برای مشتریان:
- دسترسی سریع به تعمیرکار معتبر،
- قیمت شفاف و مشخص،
- ضمانت خدمات،
- صرفه‌جویی در زمان،
- امکان ثبت درخواست آنلاین و پیگیری وضعیت.
برای تعمیرکاران:
- دریافت مشتری بدون نیاز به تبلیغات حضوری،
- کاهش هزینه بازاریابی،
- افزایش اعتبار از طریق امتیازها،
- درآمد پایدار از سفارش‌های مستمر.
3. تعامل اصلی (Core Interaction)
تعامل اصلی در این سایت، به صورت زیر است:
- درخواست تعمیر،
- تطبیق مشتری با تعمیرکار مناسب،
- ارائه خدمت،
- ثبت نظر و امتیاز.
4. ابزارهای تسهیل تعامل (Facilitation Tools)
- فرم ثبت درخواست آنلاین،
- سیستم تطبیق تعمیرکار با توجه به نوع دستگاه و منطقه،
- جدول قیمت‌گذاری شفاف،
- سیستم امتیاز و نظر کاربران،
- پشتیبانی تلفنی و آنلاین،
- محتوای آموزشی برای راهنمایی اولیه مشتری.
این ابزارها باعث می‌شوند مشتری راحت‌تر تصمیم گرفته و تعمیرکار هم سریع‌تر کار بگیرد.
5. مکانیزم‌های اعتماد (Trust Mechanisms)
- احراز هویت تعمیرکاران،
- ارائه ضمانت کتبی خدمات،
- قیمت‌گذاری مشخص و قابل بررسی،
- ثبت و نمایش امتیازها و بازخورد مشتریان،
- پشتیبانی رسمی و پاسخگویی سریع.
6. مدل درآمدی (Revenue Streams)
- دریافت کارمزد از تعمیرکاران بابت ارجاع مشتری،
- درآمد تبلیغات از سایت پر بازدید،
- تولید محتوا و همکاری با برندها،
- خدمات جانبی مثل فروش قطعات یا راهنمایی تخصصی.
7. ساختار هزینه‌ها (Cost Structure)
- توسعه و نگهداری سایت و سیستم ثبت درخواست،
- پشتیبانی و مرکز تماس،
- بازاریابی دیجیتال (سئو، محتوا، تبلیغات)،
- سیستم نظارت و مدیریت کیفیت تعمیرکاران،
- هزینه‌های برندینگ و مدیریت.
8. اثرات شبکه‌ای (Network Effects)
- هرچه تعمیرکاران بیشتری باشند، مشتری سریع‌تر سرویس می‌گیرد،
- هر چه مشتریان بیشتری درخواست ثبت کنند، تعمیرکاران جدیدتر جذب می‌شوند.
9. کانال‌های جذب و رشد کاربران (Growth Channels)
- سئو و تولید محتوای آموزشی (یکی از قوی‌ترین ابزارهای آی‌پی امداد)،
- تبلیغات گوگل و دیجیتال،
- بازاریابی دهان‌به‌دهان،
- ارائه قیمت‌های شفاف،
- کیفیت خدمات که موجب رفرال مشتریان می‌شود.
نکات مهم برای موفقیت پلتفرم‌ها
تا به اینجا به مدل کسب و کار پلتفرمی به طور کامل آشنا شدید. در این بخش، می‌خواهیم چند نکته پایانی برای موفقیت این نوع کسب و کارها را مورد بررسی قرار دهیم.
- یک پلتفرم موفق باید هم عرضه‌کنندگان و هم مصرف‌کنندگان را به طور همزمان جذب کرده و تعادل بین آنها را حفظ کند،
- ارزش پلتفرم برای هر گروه باید واضح و ملموس باشد،
- تعامل اصلی باید راحت و سریع انجام شود،
- زیرساخت فنی باید توانایی پشتیبانی از رشد کاربران و تراکنش‌ها را داشته باشد و قابلیت اضافه کردن امکانات جدید را نیز فراهم کند،
- مدل درآمدی باید با ارزش پیشنهادی و تعاملات پلتفرم هماهنگ باشد و امکان چند جریان درآمدی را فراهم کند،
- پلتفرم‌های موفق دائما داده‌ها و بازخورد کاربران را تحلیل می‌کنند و بر اساس همین نظرات و بازخوردها، تجربه کاربری، کیفیت خدمات و عملکرد سیستم را بهبود می‌دهند.
برای انتخاب مدل کسب‌وکار مناسب از چه کسی مشاوره بگیریم؟
در این مطلب سعی کردیم شما را با مدل کسب و کار پلتفرمی و اجزای آن آشنا کنیم. همچنین تمام نکات مهم در خصوص این مدل را در اختیارتان قرار دادیم.
چنانچه هنوز هم سوالی در ذهنتان باقی مانده، کافیست کامنت بگذارید تا فوری و رایگان شما را راهنمایی کنیم!
علاوه بر این، برای انتخاب مدل کسب‌وکار مناسب و دریافت مشاوره تخصصی، می‌توانید از مهندس ایمان پاکراه کمک بگیرید، کسی که تجربه عملی و تخصصی در راه‌اندازی و بهینه‌سازی انواع کسب‌وکارها را دارد و می‌تواند شما را در انتخاب مدل مناسب و طراحی بوم کسب‌وکار راهنمایی کند.
کسب‌وکار پلتفرمی مدلی است که به جای تولید مستقیم کالا یا خدمات، فضایی برای تعامل میان دو یا چند گروه از کاربران ایجاد می‌کند. ارزش اصلی از این تعامل به دست می‌آید.
مدل خطی ارزش خود را از تولید مستقیم می‌گیرد و رشد آن محدود است، اما مدل پلتفرمی ارزش از تعامل کاربران می‌گیرد، مقیاس‌پذیر و سریع رشد می‌کند.
با جذب همزمان عرضه‌کنندگان و مصرف‌کنندگان، ارائه ارزش واضح برای هر گروه، ساده‌سازی تعاملات، ایجاد زیرساخت فنی قوی، اعتمادسازی، تحلیل داده‌ها و بهبود مستمر تجربه کاربری.
روی دکمه «مشاوره آنلاین» کلیک کنید تا مهندس ایمان پاکراه و تیم آکادمی پاکراه به‌صورت آنلاین و کاملاً رایگان راهنمایی‌تان کنند.
مشاوره آنلاین