انواع مدل‌های کسب‌وکار

تفاوتی ندارد یک شرکت نوپا باشید یا یک شرکت بزرگ و جا افتاده، در هر صورت برای تجارت سودآور به یک مدل کسب‌وکار مناسب نیاز دارید. در این مقاله از آکادمی کسب و کار پاکراه تصمیم داریم ضمن معرفی رایج‌ترین مدل‌های کسب‌وکار در رابطه با نحوه ایجاد و چگونگی ارزیابی مدل‌های کسب‌وکار موفق هم اطلاعاتی در اختیار شما قرار دهیم.

اگر در رابطه با هر کدام از بخش‌های این مطلب با مشکل مواجه شده‌اید، در پایین همین صفحه کامنت بگذارید تا کارشناسان ما به‌صورت رایگان و آنلاین به سوالات شما پاسخ دهند.

مدل کسب‌وکار چیست؟

طرحی که شرکت‌های مختلف به‌منظور سوددهی بیشتر تنظیم می‌کنند، مدل کسب‌وکار نام‌ دارد. معمولا طرح‌های کسب‌وکار شامل تعریفی دقیق از محصولات یا خدمات شرکت، بازار هدف و هزینه‌های احتمالی در آینده هستند.

• طرح‌های کسب‌وکار در زمینه جذب نیروی انسانی و منابع مالی هم موثر هستند.
• این طرح‌ها می‌توانند روحیه مبارزه طلبی و انگیزه را در کارکنان و مدیران افزایش دهند.
• مدل های کسب‌وکار دیدگاه کارکنان از آینده شغلی آن‌ها را بهبود می‌بخشند.
• کمک می‌کنند سرمایه‌گذاران در ارزیابی شرکت‌ها عملکرد بهتری داشته باشند.

معرفی انواع مدل‌های کسب‌وکار (13 مدل رایج)

مدل‌های کسب‌وکار باتوجه به ساختار، اهرم‌های درآمدزایی و بازار هدف شرکت‌های مختلف تعریف می‌شوند؛ در واقع نمی‌توانید تنها از یک مدل کسب‌وکار برای تمامی تجارت‌ها استفاده کنید.

برای کسب‌ اطلاعات بیشتر می‌توانید کتاب مدل‌های کسب‌وکار از دکتر آلن آفوا را مطالعه نمایید.

رایج‌ترین مدل‌های کسب و کار عبارتند از:

برای درک بهتر شما همراهان عزیز آکادمی پاکراه، در ادامه این مدل‌ها را به صورت مفصل تر همراه با مثال، توضیح خواهیم داد.

۱. خرده‌فروشی (Retailer)

افرادی که در این حوزه فعالیت دارند، کالای مصرفی‌ را در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌دهند. این افراد با خرید محصول نهایی از تولید‌کننده یا توزیع‌کننده ایفای نقش می‌کنند.

۲. تولیدکننده (Manufacturer)

وظیفه اصلی تولید‌کننده، تولید و عرضه محصول به بازار است. این افراد به کمک نیروی کار، تجهیزات و ماشین‌آلات مختلف به ساخت محصول یا کالای نهایی دست می‌زنند.

معمولا تولیدکنندگان وظیفه دارند مواد اولیه مورد نیاز برای تولید کالاها را هم تامین کنند و تولید محصول را به‌صورت انبوه یا سفارشی برای اشخاص خاصی انجام دهند.

۳. مدل مبتنی بر دریافت هزینه برای خدمات (Fee-for-Service)

در این مدل کسب‌وکار روی ارائه خدمات فوکوس دارند. با توجه به ارائه خدمات مختلف، تعرفه آن‌ها می‌تواند به‌شکل ثابت یا ساعتی دریافت شود.

شرکت‌های فعال در این حوزه، حول محور مسائل تخصصی فعالیت می‌کنند.

۴. مدل اشتراکی (Subscription)

ایجاد حس وفاداری بلندمدت در مشتریان یکی از مهم‌ترین اهداف مدل کسب‌وکار اشتراکی است. در مدل اشتراکی حس وفاداری به‌وسیله ارائه خدمات به‌موقع، عرضه محصولات باکیفیت و پرداخت‌های دوره‌ای به‌وجود می‌آید.

این مدل کسب‌وکار برای اکثر تجارت‌ها از شرکت‌های نرم‌افزای گرفته تا شرکت‌های عرضه‌کننده محصولات کشاورزی، کاربردی است.

۵. فریمیوم (Freemium)

معمولا در این مدل کسب‌وکارها سعی می‌کنند، خدمات خود را در ابتدا به‌صورت رایگان در اختیار مصرف‌کننده قرار دهند. اما پس از مدتی مشتری برای استفاده از خدمات بیشتر و پیشرفته، باید نسخه پولی تهیه کند.

۶. مدل کسب و کار B2B (Business to Business)

مدل B2B به کسب و کارهایی اطلاق می‌شود که محصولات یا خدمات خود را به سایر کسب و کارها ارائه می‌دهند. در این مدل، مشتریان معمولا شرکت‌ها، سازمان‌ها یا نهادهای دیگر هستند.

۷. مدل کسب و کار B2C (Business to Consumer)

این مدل به کسب و کارهایی گفته می‌شود که محصولات یا خدمات خود را به مصرف‌کنندگان نهایی ارائه می‌دهند. در این مدل، مشتریان افراد معمولی هستند و فروش در مقیاس کوچکتر انجام میشود.

۸. افیلیت (Affiliate)

همکاری در فروش یا افیلیت نوعی مدل کسب‌وکار است. در این مدل شرکت‌ها به‌ازای تبلیغاتی که فرد یا نهادی برای آن‌ها انجام می‌دهد، هزینه‌ای پرداخت می‌کنند.

۹. مدل تیغ و دسته‌تیغ (Razor Blade)

در این مدل، کسب‌وکارها می‌توانند محصول اصلی را با قیمت پایین‌تر یا حتی به‌صورت رایگان عرضه کنند و سود اصلی در این مدل کسب‌وکار از فروش اقلام مصرفی جانبی به‌دست می‌آید.

۱۰. مدل معکوس تیغ و دسته‌تیغ (Reverse Razor Blade)

برخلاف مدل تیغ و دسته‌تیغ، در این مدل روی محصول اصلی فوکوس می‌کنند؛ بنابراین محصول اصلی با قیمتی گزاف عرضه می‌شود.

اما همواره خدمات جانبی آن محصول به‌صورت رایگان یا با پرداخت مبلغی ناچیز در اختیار مشتری قرار می‌گیرد.

۱۱. فرانچایز (Franchise)

فرانچایز به‌ این صورت است که شرکت مادر اجازه می‌دهد تا تجارت‌های دیگر از مدل کسب‌وکار آن‌ها استفاده کنند.

در ازای این کار، شرکت‌های مادر درصدی از درآمد شرکت‌های مستقل را دریافت خواهند کرد.

۱۲. پرداخت به‌ازای استفاده از محصول یا خدمات (Pay-as-You-Go)

تعرفه‌ای که باید پرداخت شود طبق میزان استفاده از خدمات یا محصولات مشخص خواهد شد.

در این مدل کسب‌وکار ممکن است برخی شرکت‌ها علاوه‌بر پرداخت هزینه مربوط به خدمات و محصول، تعرفه ثابتی برای ارائه آن‌ها هم در نظر بگیرند.

۱۳. کارگزاری (Brokerage)

در این مدل، خریدار و فروشنده بدون ملاقات با یکدیگر معاملات مورد نظر خود را انجام می‌دهند.

شرکت‌های کارگزاری با ایجاد ارتباط بین خریدار و فروشنده درصدی از مبلغ پرداختی را دریافت می‌کند.

درک مدل‌های کسب‌وکار

تمامی کسب‌وکارها برای تامین نیازهای مشتریان خود، تعیین قیمت‌های رقابتی و ایجاد هزینه‌ای پایدار به یک مدل کسب‌وکار مناسب نیاز دارند. مدل‌های کسب‌وکار می‌توانند تجارت را در مسیر درستی قرار دهند و عملکرد آن را طبق شرایط بازار و تقاضاهای موجود تعیین کنند.

۱. اداره سودآور کسب‌وکارها

در سطوح کلان، مدل‌های کسب‌وکار نحوه اداره یک تجارت سودآور در بازار هدف را مشخص می‌کنند. با استفاده از این مدل‌ها، شرکت‌ها می‌توانند بهترین مسیر برای رسیدن به اهداف خود را تعیین نمایند و برای سرمایه‌گذاران جذابیت بیشتری داشته باشند.

۲. پیشنهاد ارزش (Value Proposition)

در مدل‌های کسب‌وکار بخشی که وظیفه دارد توصیفی از کالاها یا خدمات شرکت را ارائه دهد، پیشنهاد ارزش است. در این بخش از مدل‌های کسب‌وکار مصرف‌کنندگان با دلایل جذابیت محصولات و خدمات آشنا می‌شوند.

بهتر است که پیشنهاد ارزش به‌نحوی ابراز شود که محصول یا خدمت را از رقبا متمایز کند.

۳. برآورد هزینه‌ها

برآورد هزینه‌ها از مهم‌ترین مواردی است که در مدل‌های کسب‌وکار به‌ آن پرداخته می‌شود. در استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوپا، معمولا برآورد هزینه‌ها شامل هزینه‌های راه‌اندازی، منابع مورد نیاز برای بازار هدف، بررسی رقبا، راهبردهای بازاریابی، پیش‌بینی درآمد و همچنین هزینه‌های احتمالی است.

پیش‌بینی فرصت‌هایی برای همکاری با شرکت‌های دیگر هم جزو برآورد هزینه‌ها در مدل‌های کسب‌وکار قرار می‌گیرد.

چگونه یک مدل کسب‌وکار ایجاد کنیم؟

ما در آکادمی پاکراه معتقد هستیم که

برای تمامی کسب‌وکارها نمی‌توان یک نسخه واحد پیچید.

از همین‌رو اکثر متخصصان در این حوزه برای ایجاد یک مدل کسب‌وکار خوب، رویکردهای متفاوتی را در نظر می‌گیرند. با این‌ حال مراحل کلی و پایه‌ای برای تدوین مدل کسب‌وکار موارد زیر را شامل می‌شوند.

۱. شناسایی مخاطب هدف

تعیین مخاطب هدف و تعریف مشکل از ابتدایی‌ترین اصول برای شروع مدل‌های کسب‌وکار به‌شمار می‌رود.

طبق انتخاب بازار هدف در مدل‌های کسب‌وکار، شرکت‌ها تصمیم می‌گیرند که طراحی‌های محصول، نحوه ارتباط با مخاطب و پیام‌رسانی‌ها چگونه انجام شود.

۲. تعریف مسئله

علاوه‌بر شناخت مخاطب، تعریف مسئله و مشکلی که باید حل شود از اهمیت بسیاری برخوردار است. به‌عبارتی مدل کسب‌وکار مشخص می‌کند کدامیک از مشکلات مصرف‌کنندگان توسط خدمات یا محصولات شما قابل حل است.

درصورتی که تعریف مسئله کاملا درست و شفاف انجام نشود، یافتن جایگاه در بازار برای کسب‌وکار سخت خواهد بود.

۳. شناخت ارزش پیشنهادی

سومین قدم پس از مشخص‌ کردن بازار هدف و تعریف مسئله ارائه پیشنهادات به بازار است.

طبق مدل کسب‌وکار، کالاها و خدمات قابل ارائه، خدمات و کالاهایی هستند که علاوه‌‌بر برطرف کردن نیاز بازار هدف، همسو با تخصص و توانمندی‌های شرکت باشند.

۴. مستندسازی نیازها

تمامی نیازها و موانعی که در آینده ممکن است شرکت با آن روبه‌رو شود را در یک لیست بگنجانید. نیازهای یک شرکت و موانع آن بسیار گسترده هستند و می‌توانند در زمینه‌های تولید، توزیع، نوع محصول یا حتی بازاریابی رخ دهند.

مستندسازی نیازها به‌منظور کسب اطمینان از آمادگی شرکت برای راه‌اندازی اولیه یا تولید یک محصول، ضرورت دارد.

 ۵. شناسایی شرکای کلیدی

همکاری با شرکای دیگر می‌تواند یک اصل برای رسیدن به موفقیت باشد. منظور از شرکا، سرمایه‌گذاران شرکت نیستند، بلکه شرکت‌هایی هستند که در حوزه‌هایی مشابه و مرتبط با حوزه کاری شما فعالیت می‌کنند.

این نوع همکاری کمک می‌کند که بتوانید خدمات و محصولات خود را به‌شکلی کامل‌تر در اختیار مشتریان قرار دهید.

۶. تعیین شیوه درآمدزایی

تعریف نحوه کسب درآمد یکی از مراحلی است که نبود آن می‌تواند باعث ناقص ماندن مدل کسب‌وکار شما شود.

بدین منظور تعیین می‌کنید کدامیک از مدل‌های کسب‌وکار یا به‌طورکلی چه نوع سازوکاری، شما را به‌ سوددهی می‌رساند.

۷. آزمایش مدل کسب‌وکار

برای آزمودن مدل کسب‌وکار می‌توانید آن را به‌صورت آزمایشی اجرا کنید. همچنین انجام نظرسنجی هم می‌تواند در ارزیابی مدل کسب‌وکار مفید واقع شود.

بدین منظور می‌توانید از مخاطبین هدف بخواهید نظر خود را در ازای دریافت تخفیف به شما ارائه دهند و طبق نظرسنجی‌های انجام شده مجددا مدل کسب‌وکار را اصلاح کنید.

ارزیابی مدل‌های کسب‌وکار موفق

برآورد هزینه‌ها کمتر از مقدار مورد نیاز برای تامین منابع مالی، از خطاهای رایج در مدل‌های کسب‌وکار به‌شمار می‌رود.

دربرخی مدل‌های کسب‌وکار تنها به هزینه‌های تولید اولیه توجه می‌شود، درحالی که تمامی هزینه‌ها برای ادامه فعالیت تا زمان سوددهی نقش مهمی در این زمینه‌ دارند و به‌صورت زیر می‌توان آن‌ها را ارزیابی کرد.

۱. درنظر گرفتن سود ناخالص ( Gross Profit)

مجموع درآمد شرکت، منهای هزینه‌های اصلی تولید کالای فروخته شده، سود ناخالص نامیده می‌شود.  در نظر گرفتن سود ناخالص و مقایسه آن با رقبا، میزان اثربخشی مدل کسب‌وکار و کارایی آن‌ را مشخص می‌کند.

۲. درنظر گرفتن سود خالص و جریان نقدی

البته که تنها با درنظر گرفتن سود ناخالص نمی‌توان تحلیلی دقیق از مدل کسب‌وکار انجام داد. برای ارزیابی کامل مدل کسب‌وکار، سود خالص و جریان نقدی هم باید در نظر گرفته شوند.

با کم کردن هزینه‌های عملیاتی از سود ناخالص، سود خالص مشخص می‌شود. بررسی این موضوع می‌تواند در رسیدن به یک تصویر واقعی از سودآوری شرکت موثر باشد.

برای طراحی مدل کسب‌وکار از چه کسی مشاوره بگیریم؟

در این مطلب به بررسی انواع مدل‌های کسب‌وکار پرداختیم، همچنین اطلاعاتی در رابطه با نحوه ایجاد یک مدل کسب‌وکار موفق، ارزیابی و درک آن در اختیار شما قرار دادیم. با این حال اگر هنوز هم فکر می‌کنید که برای ایجاد مدل کسب‌وکار در شرکت خود به کمک بیشتری نیاز دارید، می‌توانید از خدمات مشاوره کسب‌وکار آکادمی پاکراه استفاده کنید.

ما ابتدا کسب و کار شما و شرایط کلی آن را بررسی کرده و سپس، نحوه ایجاد مدل کسب و کارتان را به شما آموزش خواهیم داد.

اگر سوال یا ابهامی در خصوص این مطلب دارید، برایمان کامنت بگذارید تا به صورت رایگان و فوری، پاسخگوی شما باشیم!