در دنیای اقتصاد امروز، شفافیت مالی به عنوان یکی از ارکان اصلی اعتماد بین کسب و کارها و دولت‌ها به شمار می‌رود. یکی از ابزار‌های کلیدی برای تضمین این شفافیت، حسابرسی مالیاتی است؛ فرآیندی تخصصی که با هدف بررسی صحت و درستی اظهارنامه‌های مالیاتی مودیان توسط سازمان امور مالیاتی انجام می‌گیرد.
بر خلاف تصور عمومی، حسابرسی مالیاتی صرفا به دنبال یافتن تخلفات نیست؛ بلکه ابزاری است برای ارزیابی منصفانه عملکرد مالی بنگاه‌های کسب و کار در چارچوب قوانین مالیاتی که این فرآیند نه تنها به حفظ حقوق دولت کمک می‌کند، بلکه می‌تواند از حقوق مودیان در برابر اشتباهات محاسباتی یا تفاسیر نادرست نیز جلوگیری نماید.
با رشد روز افزون فعالیت‌های اقتصادی و پیچیده‌تر شدن ساختار‌های مالی، نقش حسابرسی مالیاتی در ایجاد نظم و اعتماد در نظام مالیاتی پررنگ‌تر شده است؛ پس اگر شما نیز در مورد این فرآیند مهم و حساس درگیر سؤالات و چالش‌هایی هستید، با ما در این مقاله از آکادمی کسب و کار پاکراه همراه باشید.
از شما دعوت می‌کنیم تا انتها همراهمان بمانید و هر سوالی که داشتید، در بخش پرسش و پاسخ یا کامنت‌های همین مقاله مطرح کنید.
- حسابرسی مالیاتی چیست؟
- تفاوت حسابرسی مالیاتی با حسابرسی مالی
- شرکت‌های مشمول حسابرسی مالیاتی
- مدارک لازم در حسابرسی مالیاتی
- اطلاع از قرار گرفتن در لیست حسابرسی مالیاتی
- مراحل حسابرسی مالیاتی
- حسابرسی مالیاتی چقدر زمان می‌برد؟
- نقش حسابدار در حسابرسی مالیاتی
- جلوگیری از حسابرسی مالیاتی
- عوامل موثر بر انتخاب یک مودی
- هزینه حسابرسی مالیاتی
- در صورت رد دفاتر قانونی چکار کنیم؟
- از چه کسی مشاوره بگیریم؟
حسابرسی مالیاتی چیست؟
حسابرسی مالیاتی فرآیندی است که طی آن سازمان امور مالیاتی یا حسابرسان معتمد آن، اظهارنامه‌های مالیاتی و اسناد مرتبط با درآمد، هزینه‌ها و مالیات پرداختی مودی بررسی کرده تا از تطابق اطلاعات ارائه شده با واقعیت‌های مالی و قوانین مالیاتی مطمئن گردند.
در واقع هدف اصلی از حسابرسی مالیاتی، تشخیص میزان دقیق مالیات قابل پرداخت است و تمرکز آن بر رعایت مقررات مالیاتی، دفاتر قانونی، فاکتورها و تطبیق درآمد‌های ابرازی با مستندات واقعی می‌باشد.
حسابرسی مالیاتی چه تفاوتی با حسابرسی مالی دارد؟
حسابرسی مالی در مقابل حسابرسی مالیاتی قرار دارد و توسط حسابداران مستقل یا رسمی انجام می‌شود و هدف آن بررسی کلیه عملیات مالی یک شرکت یا نهاد از نظر صحت، شفافیت، تطابق با استاندارد‌های حسابداری و وضعیت واقعی عملکرد مالی است. این نوع حسابرسی ممکن است توسط شرکت‌ها برای جلب اعتماد سرمایه‌گذاران یا بانک‌ها انجام شود.
به طور کلی حسابرسی مالی نگاه جامع‌تری به وضعیت مالی شرکت دارد؛ در حالی که حسابرسی مالیاتی تمرکز ویژه‌ای بر اجرای دقیق قوانین مالیاتی دارد. هر دو نوع این حسابرسی‌ها مهم هستند اما از لحاظ هدف، مرجع انجام دهنده و نوع بررسی تفاوت‌های اساسی دارند.
چه شرکت‌هایی مشمول حسابرسی مالیاتی می‌شوند؟
در نظام مالیاتی ایران، همه شرکت‌ها به طور کلی موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی سالانه هستند اما اینکه کدام شرکت‌ها مشمول حسابرسی می‌شوند به عوامل مختلفی بستگی دارد. سازمان امور مالیاتی معمولاً بر اساس معیار‌هایی همچون حجم فعالیت اقتصادی، نوع فعالیت و یا سابقه مالیاتی ریسک تخلف یا ابهام در گزارش‌های مالی، اقدام به انتخاب مودیان برای حسابرسی می‌کند.
- شرکت‌های بزرگ، پیمانکاری و شرکت‌های دارای گردش مالی بالا و آن‌هایی که از معافیت‌های مالی خاص استفاد کرده‌اند اغلب در اولویت برای حسابرسی قرار دارند.
- همچنین شرکت‌هایی که دفاتر قانونی آن‌ها ناقص، دیر ارسال شده و مشکوک به جعل باشد با احتمال بیشتری مورد حسابرسی قرار می‌گیرند.
- از سوی دیگر، برخی شرکت‌ها با ارائه گزارش حسابرسی مالی توسط حسابداران رسمی و رعایت کامل الزامات قانونی، ممکن است از حسابرسی مستقیم توسط ممیزان مالیاتی معاف شوند؛ اما این به معنای حذف کامل نظارت نیست.
- در مجموع هر شرکتی که فعالیت اقتصادی ثبت شده دارد، بالقوه در دایره حسابرسی مالیاتی قرار می‌گیرد؛ اما انتخاب نهایی بر اساس تحلیل ریسک و معیار‌های داخلی سازمان مالیاتی انجام می‌شود.
در حسابرسی مالیاتی چه مدارکی باید ارائه شود؟
در فرآیند حسابرسی مالیاتی، مدارکی که ارائه می‌شود نقش حیاتی در اثبات صحت اطلاعات اظهار شده توسط مودی دارند.
- اولین و مهمترین مدرک، دفاتر قانونی پلمپ شده می‌باشد که شامل دفتر کل و دفتر روزنامه است که باید با دقت و طبق استاندارد‌های قانونی ثبت شده باشند.
- در کنار آن اظهارنامه مالیاتی سالانه، ترازنامه، گزارش سود و زیان و گزارش‌های مالی دقیق از جمله اسناد ضروری هستند که باید برای این کار ارائه شود.
- همچنین فاکتورها و اسناد خرید و فروش، قرارداد‌های کاری، اسناد پرداخت حقوق و مزایا، لیست بیمه و اسناد مربوط به مالیات‌های ارزش افزوده نیز باید در دسترس باشند.
- برای شرکت‌هایی که از خدمات حسابداران رسمی استفاده می‌کنند، گزارش حسابداری مالی نیز ارائه می‌شود که می‌تواند در روند بررسی بسیار تأثیرگذار باشد.
عدم ارائه هر یک از این مدارک یا وجود نقص در آن‌ها می‌تواند منجر به رد دفاتر قانونی، تعیین مالیات به صورت علی الراس یا حتی جرایم مالیاتی شوند؛ بنابراین نگهداری منظم و شفاف این مدارک یکی از پایه‌های دفاع موفق در حسابرسی مالیاتی است.
برای دریافت گزارش‌های حسابداری رسمی می‌توانید از کارشناسان تخصصی آکادمی پاکراه در این زمینه مشاوره بگیرید.
چگونه بفهمیم که شرکت ما در لیست حسابرسی مالیاتی قرار گرفته است؟
اطلاع از قرار گرفتن در لیست حسابرسی مالیاتی یکی از دغدغه‌های مهم مدیران مالی و صاحبان کسب و کارها می‌باشد.
- در حالت عادی، سازمان امور مالیاتی مستقیماً اطلاعیه یا ابلاغیه‌ای رسمی تحت عنوان برگ دعوت به حسابرسی و یا ابلاغ برگه رسیدگی را برای مودیان ارسال می‌نماید که این ابلاغ معمولاً از طریق درگاه‌های رسمی مانند سامانه‌های مالیاتی یا به صورت فیزیکی به نشانی قانونی شرکت فرستاده می‌شود.
- همچنین اگر شرکت اقدام به ارسال اظهارنامه مالیاتی کرده باشد و پس از مدتی از طرف اداره مالیات تماس گرفته شود و یا مدارک تکمیلی درخواست شود، این موضوع می‌تواند نشانه‌ای از انتخاب برای حسابرسی مالیاتی باشد.
- گاهی شرکت‌ها به طور داوطلبانه از حسابداران رسمی استفاده می‌کنند تا احتمال ورود ممیز مالیاتی را به حداقل برسانند اما این اقدام تضمینی برای عدم حسابرسی نیست.
- برای اطمینان از وضعیت مودیان می‌توانند از طریق سامانه مودیان یا مراجعه حضوری به واحد مالیاتی مربوطه وضعیت رسیدگی به پرونده مالیاتی خود را بررسی نمایند.
مراحل حسابرسی مالیاتی از ابتدا تا پایان چگونه است؟
فرآیند حسابرسی مالیاتی معمولاً طی چند مرحله مشخص و سازمان یافته انجام می‌گردد که در ادامه به بررسی دقیق این مراحل می‌پردازیم:
- انتخاب مودی برای حسابرسی، اولین قدم از سوی سازمان امور مالیاتی است. این انتخاب ممکن است به دلیل حجم فعالیت، سابقه مالیاتی، گزارش‌های مشکوک، و یا حتی به صورت تصادفی از طریق سامانه‌های تحلیل ریسک انجام شود.
- مرحله بعدی سازمان امور مالیاتی برگه دعوت به حسابرسی یا رسیدگی را به مودی ابلاغ می‌کند که در این مرحله شرکت باید تمام مدارک و دفاتر قانونی خود را مطابق با سال مالی مورد نظر برای رسیدگی آماده و ارائه کند.
- پس از آن ممیز یا گروه حسابرسی وارد بررسی دقیق شده که این بررسی‌ها شامل تطابق اظهارنامه مالیاتی به دفاتر، صورت‌های مالی، قرارداد‌ها، لیست بیمه، مالیات بر ارزش افزوده و جز به جز تکالیف مودی می‌باشد.
- پس از پایان بررسی‌ها، گزارش‌های حسابرسی مالیاتی تهیه و به مودی ارائه می‌گردد که اگر مودی با آن موافق باشد، اقدام به تسویه می‌نماید؛ در غیر این صورت می‌تواند اعتراض و یا درخواست تجدید نظر داشته باشد.
- در نهایت مالیات قطعی شده تعیین و مهلت پرداخت نیز اعلام می‌گردد.
تمام این مراحل نیاز به دقت و شفافیت و آمادگی برای جلوگیری از بروز مشکلات و جرایم جدی مالیاتی دارد، به منظور سهولت در این مسیر می‌توانید رسیدگی به پروژه مالیاتی خود را به حسابداران رسمی آکادمی کسب و کار پاکراه بسپارید.
حسابرسی مالیاتی چقدر زمان می‌برد؟
مدت زمان حسابرسی مالیاتی به عوامل زیادی بستگی دارد و نمی‌توان برای همه مودیان یک بازه زمانی را در نظر گرفت؛ با این حال به طور کلی می‌توان گفت که این فرآیند ممکن است از چند هفته تا چند ماه زمان ببرد.
- در حالت عادی پس از ابلاغ برگه رسیدگی مودی چند روز فرصت دارد تا مدارک مورد نیاز را آماده و ارائه کند که اگر اسناد به طور کامل و دقیق تحویل داده شوند، روند بررسی سریعتر انجام می‌گردد.
- در مواردی که دفاتر ناقص باشند یا ابهامات و مغایرت‌هایی بین اظهارنامه و مستندات وجود داشته باشد، حسابرسی طولانی‌تر می‌شود و ممکن است به چند مرحله و رفت و برگشت مودی و ممیز بیانجامد.
- مورد دیگر حجم فعالیت اقتصادی است؛ نوع کسب و کار، تعداد پرسنل و وضعیت حسابداری شرکت است که بر زمان بر بودن این کار تأثیر می‌گذارد.
- در واقع شرکت‌هایی که ساختار‌های مالی پیچیده‌تری دارند و یا دارای چند شعبه هستند معمولاً با زمان بیشتری برای این کار مواجه خواهند شد که در برخی موارد اگر اختلاف نظر بین مودی و اداره مالیات ایجاد شود و پرونده به هیأت‌های حل اختلاف ارجاع داده شود، کل فرآیند ممکن است تا یکسال نیز ادامه داشته باشد.
بنابراین با مدیریت صحیح اطلاعات مالی، همکاری با کارشناسان مالیاتی و آماده‌سازی مستندات می‌توان زمان حسابرسی را به حداقل رسانده و از بروز تأخیر‌های غیر ضروری جلوگیری کرد.
نقش حسابدار رسمی در فرآیند حسابرسی مالیاتی چیست؟
حسابداران رسمی نقش کلیدی و اثرگذاری در فرآیند حسابرسی مالیاتی را ایفا می‌کنند. مهمترین مزایای حضور حسابداران رسمی در فرایند حسابرسی مالیاتی، به صورت زیر است:
- این افراد مستقل و مورد تأیید جامعه حسابداران رسمی، مسئول تهیه گزارش‌هایی هستند که بیانگر وضعیت واقعی مالی شرکت یا مؤسسه خواهند بود.
- این گزارش‌ها می‌توانند پیش از ورود ممیز مالیاتی وضعیت شفاف و دقیقی از درآمد‌ها، هزینه‌ها و سود و زیان ارائه داده و نقش پیشگیرانه در کاهش اختلاف با سازمان امور مالیاتی داشته باشند.
- حسابدار رسمی با بررسی دفاتر قانونی، فاکتورها، اسناد مالی و قرار داد‌ها می‌تواند ایرادات احتمالی را از بین برده که در نتیجه این کار احتمال رد دفاتر یا اعمال مالیات‌های سنگین را کاهش می‌دهد.
- همچنین گزارش‌های حسابرسی که حسابدار رسمی ارائه می‌دهد می‌تواند مبنای قضاوت ممیز مالیاتی قرار گیرد و در برخی موارد سازمان امور مالیاتی از حسابرسی‌های مجدد صرف نظر می‌کند.
- در صورت بروز اختلاف حضور حسابدار رسمی در کنار مودی در جلسات رسیدگی، دفاع تخصصی و مستند از پرونده را امکان‌پذیر می‌سازد.
- به طور کلی نقش حسابدار رسمی چیزی فراتر از تهیه گزارش‌های مالی است و او به عنوان پل ارتباطی بین مودی و سازمان امور مالیاتی و ابزار دفاع حقوقی و تخصصی در این فرآیند محسوب می‌شود.
آیا می‌توان از حسابرسی مالیاتی جلوگیری کرد؟
در اصل حسابرسی‌های مالیاتی بخشی از وظایف سازمان امور مالیاتی است و نمی‌توان به طور قطعی و قانونی از آن جلوگیری کرد؛ با این حال برخی اقدامات می‌تواند احتمال انتخاب برای حسابرسی را کاهش دهد و فرآیند بررسی را به حداقل برسانند.
در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازیم:
- اولین و مهمترین گام ارائه اظهارنامه مالیاتی دقیق، شفاف و به موقع است. اگر اطلاعات مالی با اسناد واقعی هم خوانی داشته باشند و دفاتر قانونی به درستی ثبت شده باشد، معمولاً سازمان نیازی به بررسی دقیق احساس نمی‌کند.
- همچنین شرکت‌هایی که از خدمات حسابداران رسمی برای تهیه گزارش حسابرسی مالی استفاده می‌کنند، در برخی موارد از حسابرسی مجدد توسط ممیز مالیاتی معاف می‌شوند؛ زیرا گزارش رسمی به عنوان سند قابل اتکا پذیرفته می‌شود.
- علاوه بر این، ثبات در ارقام درآمد، هزینه و سود در مقایسه با سال‌های قبل و پرداخت منظم مالیات و نداشتن سابقه تخلف مالیاتی نیز از عواملی هستند که ریسک حسابرسی را کاهش می‌دهند.
- در نهایت جلوگیری کامل از حسابرسی در اختیار مودی نبوده اما با رعایت اصول شفافیت‌های مالی می‌توان این فرآیند را به تجربه‌ای بدون چالش تبدیل کرد.
چه عواملی باعث انتخاب یک مودی برای حسابرسی مالیاتی می‌شود؟
سازمان امور مالیاتی در انتخاب مودیان برای حسابرسی، از یک نظام تحلیل ریسک و ارزیابی هوشمند استفاده کرده که این انتخاب تصادفی نیست؛ بلکه بر اساس مجموعه‌ای از شاخص‌ها و نشانه‌های هشدار دهنده صورت می‌گیرد که نشان می‌دهد اطلاعات مالی ارائه شده ممکن است دقیق و یا واقعی نباشد.
- یکی از اصلی‌ترین عوامل، تناقض بین درآمد ابرازی با گردش حساب بانکی یا اطلاعات تراکنش‌های خرید و فروش است که اگر مودی درآمد کمی را اظهار کرده باشد اما تراکنش‌های مالی بزرگی داشته باشد، احتمال انتخاب او برای حسابرسی بالا می‌رود.
- عامل دیگر ارسال دیرهنگام یا ناقص اظهارنامه مالیاتی و دفاتر قانونی است.
- همچنین تغییرات ناگهانی در سود و زیان نسبت به سال‌های قبل، استفاده از معافیت‌های مالیاتی خاص یا فعالیت در حوزه‌هایی که مشمول ریسک بالا هستند، مثل صادرات، پیمانکاری و واردات نیز موجب حساسیت بیشتر سازمان امور مالیاتی می‌شود.
- در نهایت گزارش‌های مردمی یا اطلاعات دریافتی از سایر نهاد‌ها نیز ممکن است باعث بروز حسابرسی گردد.
هزینه حسابرسی مالیاتی چقدر است و چه کسی باید آن را پرداخت نماید؟
حسابرسی‌های مالیاتی توسط ممیزان و کارشناسان سازمان امور مالیاتی انجام می‌گردد و بر خلاف حسابرسی‌های مالی که توسط حسابداران رسمی بخش خصوصی صورت می‌گیرد، مستقیماً هزینه‌ای برای مودی ندارد.
در واقع ممیز مالیاتی به بررسی اظهارنامه و دفاتر شرکت می‌پردازد و هزینه‌ای بابت این کار دریافت نمی‌کند؛ زیرا این وظیفه قانونی سازمان امور مالیاتی است. اما در دو صورت زیر، ممکن است مودی نیاز به پرداخت هزینه داشته باشد:
- در بسیاری از موارد مودیان برای اطمینان از صحت گزارش‌های مالی خود و کاهش احتمال رد دفاتر به حسابداران رسمی یا مشاوران مالیاتی خصوصی مراجعه می‌کنند. در این حالت هزینه گزارش حسابرسی مالیاتی یا مالی بر عهده خود مودی بوده و بسته به حجم فعالیت، پیچیدگی حساب‌ها و نوع خدمات ممکن است متغییر باشد.
- همچنین اگر اختلافی بین مودی وسازمان امور مالیات پیش آید و کار به هیئت‌های حل اختلاف کشیده شود، ممکن است مودی نیز به حضور وکیل یا مشاور مالیاتی حرفه‌ای داشته باشد که این کار نیز هزینه بر خواهد بود.
در صورت رد دفاتر قانونی چه اتفاقی در حسابرسی مالیاتی می‌افتد؟
زمانی که دفاتر قانونی یک مودی توسط ممیز مالیاتی رد می‌شود، به این معناست که سازمان امور مالیاتی دفاتر را فاقد ارزش دانسته که این رد ممکن است به دلایلی مانند موارد زیر رخ دهد:
- ثبت ناقص یا غیرمنظم اطلاعات
- عدم ارائه به موقع دفاتر
- تناقض بین دفاتر و اظهارنامه
- جعل و حذف اسناد
در این صورت ممیز دیگر به اطلاعات ارائه شده توسط مودی اعتماد نمی‌کند و وارد مرحله‌ای به نام تشخیص علی الراس می‌شود؛ یعنی بر اساس اطلاعات بیرونی مقایسه با شرکت‌های مشابه، میزان خرید و فروش و تراکنش‌های بانکی مالیات را به صورت تخمینی تعیین می‌کند.
مالیاتی که در این حالت تعیین می‌شود معمولاً بیشتر و سنگین‌تر از حالت عادی است؛ چون سازمان با دید تردید اطلاعات را مورد بررسی قرار داده است. علاوه برآن رد دفاتر می‌تواند منجر به جرایم مالیاتی و محرومیت از برخی معافیت‌ها شود.
برای جلوگیری از حسابرسی مالیاتی یا عبور از این چالش از چه کسی مشاوره بگیریم؟
حسابرسی مالیاتی می‌تواند پیچیده و زمان بر باشد اما با کمک متخصصان حرفه‌ای، این مسیر به سادگی و با اطمینان طی می‌گردد. آکادمی پاکراه با ارائه خدمات تخصصی مشاوره مالیاتی همواره همراه شما است تا از اشتباهات احتمالی جلوگیری کرده و فرآیند حسابرسی را سریعتر و کم دردسر‌تر نماید.
این آکادمی با دانش روز و تجربه عملی، بهترین راهکار‌ها را برای آماده‌سازی مدارک و دفاع از حقوق شما ارائه می‌دهد. انتخاب خدمات پاکراه یعنی اطمینان از رعایت کامل قوانین مالیاتی و کاهش نگرانی‌های مالیاتی. اگر می‌خواهید در کسب و کارتان آرامش مالی داشته باشید و حسابرسی مالیاتی برایتان به یک فرصت تبدیل شود، همکاری با آکادمی پاکراه بهترین انتخاب است!
روی دکمه «مشاوره آنلاین» کلیک کنید تا مهندس ایمان پاکراه و تیم آکادمی پاکراه به‌صورت آنلاین و کاملاً رایگان راهنمایی‌تان کنند.
مشاوره آنلاین