جنگ ایران و اسرائیل و تاثیر آن در کسب‌وکارها

در ۷۲ ساعت ابتدایی درگیری میان ایران و اسرائیل، شاخص کل بورس بیش از ۴/۷ درصد کاهش یافت، قیمت دلار از مرز 80 هزار تومان عبور کرد، نفت جهانی تا ۹ درصد افزایش یافت و قیمت سکه در بازار تهران حدود ۵ درصد رشد کرد. این‌ها تنها اعداد و ارقام نیستند؛ هر عدد، نمادی از فشار مضاعفی است که بر دوش صاحبان کسب‌وکار وارد می‌شود.

آکادمی پاکراه با هدف تحلیل دقیق این رویداد، در این مقاله تلاش می‌کند به این پرسش پاسخ دهد که جنگ اخیر چه تأثیری بر فعالیت‌های اقتصادی، بازارهای مالی، روان مصرف‌کننده و زنجیره تأمین می‌گذارد و چه راهکارهایی برای مواجهه با این شرایط وجود دارد.

اگر شما صاحب کسب‌و‌کار هستید و با دغدغه‌هایی مانند تورم، رکود، تغییر رفتار مشتریان یا بی‌ثباتی بازار مواجه هستید، در این مقاله تحلیل‌هایی ارائه می‌شود که می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر کمک کند.

در ادامه، تمام جنبه‌های این بحران از منظر اقتصادی، رفتاری، تأمین کالا و برنامه‌ریزی استراتژیک بررسی خواهد شد. همچنین، در بخش‌هایی از مقاله به سؤالات احتمالی شما پاسخ داده می‌شود. در صورتی که پرسشی داشتید، می‌توانید آن را در بخش نظرات ثبت کنید. کارشناسان آکادمی پاکراه پاسخ‌گو هستند.

صدای فروخورده صاحبان کسب‌وکار | روایت ایمان پاکراه

وقتی از جنگ صحبت می‌شود، همه نگران موشک‌ها و پهپادها هستند. اما کسب‌وکارها مدت‌هاست درگیر یک جنگ خاموش‌اند. جنگی که سال‌هاست بی‌وقفه ادامه دارد؛ از تحریم‌ها تا نرخ ارز، از رکود تا سیاست‌های ناپایدار. حالا هم جنگ ایران و اسرائیل آمده و مثل نیم‌کیلویی که رضازاده بلند نکرد، همه می‌پرسند «این‌همه سختی رو تحمل کردی، چرا حالا تسلیم شدی؟» اما کسی نمی‌فهمد که آن نیم‌کیلو، روی شانه‌های خسته، چقدر سنگین است.

ایمان پاکراه، بنیان‌گذار آکادمی پاکراه، در گفت‌وگویی صمیمی، از واقعیتی گفت که کمتر دیده می‌شود:

این جمله‌ها را اگر صاحب کسب‌وکار باشید، با گوشت و پوست خود درک می‌کنید. خستگی از رشد نکردن، از تلاش بی‌نتیجه، از تردمیل دویدن و ایستادن درجا.

اما این مقاله نمی‌خواهد فقط در این درد غوطه‌ور شود. ما باور داریم:

• اگرچه شرایط سخت است، اما آه و ناله مسیر نجات نیست.
• با تحلیل دقیق و استراتژی، می‌توان حتی در دل بحران فرصت ساخت.
• این جنگ، یک واقعیت است؛ اما تصمیم ما درباره چگونگی واکنش به آن، سرنوشت کسب‌وکارمان را تعیین می‌کند.

در بخش‌های بعدی، لایه‌به‌لایه ابعاد این بحران را بررسی می‌کنیم و راهکارهای عملی، تحلیل داده‌محور و مسیر پیشنهادی ارائه خواهیم داد.

تأثیر جنگ بر روان بازار و رفتار مشتریان

جنگ، پیش از آنکه بر قیمت دلار و نفت و طلا اثر بگذارد، روان انسان‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این تأثیر، به‌ویژه برای صاحبان کسب‌وکار و نیروهای انسانی، گسترده‌تر، عمیق‌تر و در عین حال پنهان‌تر است. در چنین شرایطی، چیزی که از بین می‌رود نه فقط تعادل اقتصادی، بلکه احساس امنیت روانی است.

1. بلاتکلیفی، ترس و تروماهای خاموش

یکی از اصلی‌ترین آسیب‌های شرایط جنگی، احساس ناتوانی در پیش‌بینی آینده است. در حالت عادی، کسب‌وکارها با چالش‌هایی مانند نوسانات بازار، کاهش فروش یا افت جریان نقدینگی مواجه می‌شوند، اما اغلب برای آن‌ها راه‌حل‌هایی وجود دارد. این امکان پیش‌بینی و برنامه‌ریزی، به مدیریت استرس کمک می‌کند.

در بحران‌های نظامی، این امکان عملاً از بین می‌رود. نه مشخص است که درگیری چقدر ادامه دارد، نه معلوم است که چه تأثیری روی بازارها خواهد گذاشت، و نه معلوم است که تصمیمات حاکمیتی چگونه تغییر خواهد کرد. همین ابهام مداوم، منشأ اضطراب‌های پنهانی می‌شود که در آینده می‌توانند به فرسودگی روانی یا حتی تروماهای جدی تبدیل شوند.

2. وظیفه روانی و رفتاری مدیر در مواجهه با بحران

در چنین فضایی، نقش صاحب کسب‌وکار فقط مدیریت اقتصادی نیست؛ بلکه نوعی هدایت روانی و انسانی است. به تعبیر ایمان پاکراه، مدیر در چنین شرایطی، شبیه پدری‌ست که باید خانواده‌ای را در طوفان هدایت کند. چند اقدام ساده اما مؤثر می‌تواند از آسیب‌های جدی روانی جلوگیری کند:

• فراهم‌کردن امکان کار از راه دور (Remote Work) برای منابع انسانی؛
• برگزاری جلسات گروهی و همفکری برای درگیرکردن ذهن تیم با راه‌حل، نه اخبار؛
• تهیه و انتشار یک راهنمای داخلی بحران برای کارمندان و خانواده‌هایشان (مثل دستورالعمل برخورد با اخبار استرس‌زا)؛
• نکات ایمنی ساده برای مواقع حمله؛
• توصیه‌های تغذیه و حمایت روانی از کودکان در شرایط بحرانی.

این اقدامات، نه‌تنها حس مشارکت ایجاد می‌کند، بلکه از انفعال ذهنی و روانی جلوگیری کرده و باعث می‌شود ذهن تیم درگیر «حل مسئله» باشد، نه درگیر «وحشت ناشی از ابهام».

3. تغییر رفتار مشتریان: از مصرف احساسی تا احتیاط کامل

هم‌زمان با درگیری‌های نظامی، الگوی رفتار مشتری نیز به‌صورت قابل‌توجهی تغییر می‌کند. برخی از مهم‌ترین تغییرات عبارتند از:

• کاهش هزینه‌کرد برای کالاهای غیرضروری (لوازم تزئینی، سفر، محصولات لوکس)؛
• افزایش تقاضا برای کالاهای مصرفی ضروری (غذا، دارو، مواد شوینده)؛
• تغییر تمرکز به دارایی‌های فیزیکی و قابل لمس (طلا، ارز، کالاهای بادوام)؛
• رفتار هیجانی در خرید (Panic Buying) در ساعات یا روزهای ابتدایی درگیری.

این تغییرات برای کسب‌وکارهایی که هنوز با استراتژی فروش سنتی یا تبلیغات غیر هدفمند فعالیت می‌کنند، هشدار مهمی به همراه دارد.

4. راهکارهای پیشنهادی برای عبور از فشار روانی بازار

در نهایت، باید در نظر داشت که جنگ، هر چقدر هم که سهمگین باشد، پایان دارد. اما اثر روانی آن می‌تواند تا مدت‌ها باقی بماند. در چنین شرایطی، صاحبان کسب‌وکار نه فقط مدیر مالی، بلکه رهبران ذهن و دل تیم خود هستند. نوع مواجهه آنان با بحران، می‌تواند مسیر آینده را تعیین کند.

تأثیر جنگ بر بازارهای مالی، ارز و دارایی‌های امن

با آغاز تنش نظامی بین ایران و اسرائیل، بازارهای مالی با واکنش فوری و گسترده‌ای مواجه شدند. در چنین بحران‌هایی، معمولاً اولین حوزه‌هایی که تحت تأثیر قرار می‌گیرند، ارز، طلا، بازار سرمایه و دارایی‌های دیجیتال هستند. این واکنش‌ها هم جنبه روانی دارند و هم از تغییرات اقتصادی و بین‌المللی ناشی می‌شوند.

1. واکنش بازار ارز: جهش در دلار و دیگر ارزهای مرجع

قیمت دلار در روز نخست تنش از مرز 82 هزار تومان عبور کرد و در بازار آزاد رشد قابل‌توجهی داشت. سایر ارزها مانند یورو و درهم نیز به تبع دلار افزایش یافتند. این افزایش ناشی از نگرانی عمومی نسبت به کاهش ارزش ریال و تلاش برای حفظ ارزش دارایی‌ها بود.

2. بازار طلا: امن‌ترین پناهگاه سرمایه در شرایط جنگی

بهای سکه امامی ظرف ۴۸ ساعت تا ۵٪ افزایش یافت. قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز با رشد ۱۰ تا ۱۵ درصدی مواجه شد.

بازار طلا با کمبود عرضه و تقاضای هیجانی مواجه شد که ناشی از نگاه عمومی به طلا به‌عنوان «دارایی فیزیکی و مطمئن» در بحران است.

3. بازار سرمایه: ریزش شاخص کل و فرار نقدینگی

شاخص کل بورس تهران طی ۳ روز اول درگیری بیش از ۴/۷ درصد افت کرد. صنایع ریالی، صادرات‌محور و حتی نمادهای دفاعی نیز افت داشتند. کاهش ارزش پرتفوی بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد به ترس روانی دامن زد.

4. بازار رمزارزها: از ریسک‌گریزی تا نوسان‌گیری

بیت‌کوین ابتدا با کاهش روبه‌رو شد اما در ادامه با رشد بیش از ۵٪ در کمتر از ۲۴ ساعت، نقش خود را به‌عنوان یک دارایی پناهگاهی تثبیت کرد.

کاربران ایرانی فعال در صرافی‌های رمزارز، از فرصت‌های کوتاه‌مدت برای نوسان‌گیری استفاده کردند. در عین حال، نگرانی‌هایی درباره محدودیت دسترسی یا قطع خدمات بین‌المللی مطرح شد.

5. مقایسه سریع دارایی‌ها در روزهای ابتدایی جنگ

6. توصیه برای صاحبان کسب‌وکار: نقدینگی را هوشمندانه مدیریت کنید

در زمان جنگ، حفظ نقدینگی از هر تصمیم پرریسک مهم‌تر است. سرمایه‌گذاری در دارایی‌های امن باید محدود، قابل بازگشت و متناسب با چشم‌انداز مالی هر کسب‌وکار باشد. ورود هیجانی به بازار ارز یا طلا می‌تواند موجب خطای تصمیم‌گیری شود.

اگر برای تحلیل وضعیت بازار و تصمیم‌گیری درباره نقدینگی، ذخیره ارزی یا سرمایه‌گذاری نیاز به مشاوره دارید، کارشناسان آکادمی پاکراه در کنار شما هستند.

تأثیر جنگ بر زنجیره تأمین، لجستیک و دسترسی به کالا

زنجیره تأمین یکی از حساس‌ترین بخش‌های هر کسب‌وکار در شرایط بحرانی است. در مواقع جنگ، هر گسست در تأمین مواد اولیه، حمل‌ونقل، ترخیص یا دسترسی به کالاهای واسطه‌ای می‌تواند مسیر تولید و تحویل محصول را دچار اختلال کند. برای صاحبان کسب‌وکار، اختلال در زنجیره تأمین به معنای کاهش کیفیت خدمات، افزایش هزینه‌ها و در برخی موارد توقف کامل عملیات است.

1. تهدیدهای ژئوپلیتیکی: تنگه هرمز و واردات کلیدی

یکی از جدی‌ترین تهدیدات مطرح‌شده در تحلیل‌های نظامی اخیر، احتمال درگیری در خلیج فارس و بسته‌شدن موقت یا محدود تنگه هرمز است. بیش از ۳۰٪ از نفت جهان از این مسیر عبور می‌کند و ایران نیز بخش زیادی از واردات خود را از طریق همین آبراه تأمین می‌کند.

نتیجه محتمل:

• افزایش هزینه بیمه و حمل‌ونقل دریایی
• کند شدن روند ترخیص کالاها از گمرک
• احتمال افزایش زمان تحویل کالا و قطعی‌های پراکنده

2. کمبودهای احتمالی و تورم نقطه‌ای در بازار کالاها

برخی از کالاهای مصرفی و مواد اولیه، به دلیل شرایط بحران، با موج تقاضای ناگهانی و محدودیت در تأمین مواجه می‌شوند. این وضعیت، به‌خصوص در کسب‌وکارهای تولیدی و فروشگاه‌های آنلاین که به لجستیک وابسته‌اند، تأثیر فوری دارد.

3. لجستیک داخلی: افزایش هزینه، کاهش سرعت

در شرایط جنگی، حمل‌ونقل داخلی نیز تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. افزایش مصرف سوخت، کمبود راننده، تأخیر در صدور بارنامه‌ها یا احتیاط روانی در حمل‌ونقل باعث افزایش هزینه‌های داخلی می‌شود.

4. راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با اختلال در زنجیره تأمین

• تنوع‌بخشی به مسیرهای تأمین: همکاری با چند تأمین‌کننده داخلی و خارجی به‌جای وابستگی به یک کانال خاص
• افزایش سطح موجودی کالاهای استراتژیک: به‌ویژه در کسب‌وکارهای تولیدی یا فروشگاهی
• هماهنگی با تأمین‌کنندگان جایگزین در کشورهای همسایه: مانند ترکیه، امارات، عمان
• استفاده از انبارهای میانی یا مراکز Fulfillment داخلی برای کاهش تأخیر

تأثیر جنگ بر فروش، بازاریابی و استراتژی تبلیغات در کسب‌وکارها

بازاریابی در زمان بحران، مانند راه رفتن روی طناب است؛ هر حرکت اشتباه می‌تواند به قطع ارتباط با مخاطب، آسیب به برند یا از دست دادن فرصت‌ها منجر شود. در شرایطی که جامعه درگیر نگرانی‌های امنیتی، روانی و اقتصادی است، نوع پیام، زمان انتشار و حتی سکوت برندها دارای معنا و اثر است.

 1. رکود روانی مشتریان و کاهش فروش

در هفته‌های ابتدایی بحران، بسیاری از مشتریان در خریدهای غیرضروری احتیاط بیشتری نشان می‌دهند. کاهش فروش، به‌ویژه در کسب‌وکارهای غیرضروری مانند پوشاک لوکس، لوازم خانگی، صنعت گردشگری یا خدمات تفریحی، ملموس و قابل‌پیش‌بینی است.

با وجود آنکه مصرف به صفر نمی‌رسد، اما رفتار خریداران به‌شدت تغییر می‌کند و حتی در خریدهای ضروری نیز احتیاط، مقایسه و تأخیر در تصمیم‌گیری بیشتر دیده می‌شود.

2. تغییر ماهیت بازاریابی: از فروش‌محور به همدلانه

در فضای بحرانی، تبلیغات صرفاً فروش‌محور معمولاً با واکنش منفی همراه است. برندهایی که بدون درک شرایط اجتماعی به انتشار پیام‌های تکراری و تحریک‌کننده فروش ادامه می‌دهند، در معرض قضاوت منفی کاربران قرار می‌گیرند.

در عوض، برندهایی که با لحن همدلانه، صادقانه و واقع‌بینانه به دغدغه‌های مشتریان پاسخ می‌دهند، می‌توانند اعتماد مخاطب را حفظ کرده و حتی تقویت کنند.

 3. تعلیق کمپین‌های تکراری و بازطراحی پیام برند

در شرایط جنگی، بسیاری از کسب‌وکارها ترجیح می‌دهند کمپین‌های تبلیغاتی از پیش طراحی‌شده را متوقف کرده و مجدد مورد بازبینی قرار دهند. این تصمیم کاملاً منطقی است، زیرا:

• اولویت‌های مخاطب تغییر کرده است
• پیام‌های فروش مستقیم ممکن است بی‌موقع یا بی‌رحمانه به نظر برسد
• کانال‌های توزیع و فروش ممکن است دچار اختلال شده باشند

به همین دلیل، بازنگری در استراتژی محتوایی، تقویم انتشار و نوع ارتباط با مشتری در اولویت قرار می‌گیرد.

4. فرصت برندها برای ایفای نقش اجتماعی

بحران، فرصتی‌ست برای برندها تا نشان دهند صرفاً به دنبال سود نیستند، بلکه نگاهی انسانی و اجتماعی نیز دارند. این حضور می‌تواند به شکل‌های مختلف باشد:

• تهیه و انتشار محتوای آموزشی برای شرایط بحرانی (مثلاً نکات ایمنی، آرام‌سازی خانواده، مدیریت اضطراب در محیط کار)
• حمایت از منابع انسانی و نمایش واقعیات کسب‌وکار در فضای رسانه‌ای
• کمپین‌های مسئولیت اجتماعی که با کمک‌رسانی یا مشارکت مدنی همراه باشد

اگرچه این اقدامات ممکن است به‌صورت مستقیم باعث افزایش فروش نشوند، اما در بلندمدت به اعتماد، اعتبار و وفاداری مخاطبان منجر خواهند شد.

5. نقش رهبران کسب‌وکار در شکل‌دهی پیام‌های سازمان

در شرایط بحرانی، سکوت مدیرعامل یا مؤسس یک برند می‌تواند پیام‌هایی مبهم به مخاطبان بدهد. در نقطه مقابل، پیام‌های شفاف، صادقانه و متعادل از سوی رهبران کسب‌وکار می‌تواند ارتباط انسانی‌تری با مشتری برقرار کند.

انتشار یک یادداشت رسمی، ویدئویی کوتاه یا حتی بیانیه‌ای درباره وضعیت کسب‌وکار در روزهای سخت، به مشتریان نشان می‌دهد که آن‌ها فراموش نشده‌اند و هنوز بخشی از اولویت‌های برند هستند.

راهکارهای عملی برای حفظ پایداری کسب‌وکار در شرایط جنگی

در دوران جنگ یا هر بحران فراگیر، بقای کسب‌وکار بیش از هر زمان دیگری به قدرت تصمیم‌گیری سریع، واقع‌گرایانه و انعطاف‌پذیر وابسته است. صاحبان کسب‌وکار باید فراتر از مدیریت روزمره فکر کنند و ساختار سازمانی خود را با شرایط متغیر وفق دهند. در ادامه، مجموعه‌ای از اقدامات پیشنهادی ارائه می‌شود که می‌توانند به حفظ پایداری در این دوران کمک کنند.

1. مدیریت نقدینگی: بیش از هر زمان دیگر، اولویت با بقاست

• در بحران، حفظ پول نقد مهم‌تر از توسعه یا رشد است.
• هزینه‌های غیرضروری مانند تنخواه‌های روزمره، خریدهای اداری، تجهیزات جانبی یا کالاهای غیرحیاتی را موقتاً متوقف کنید.
• سرمایه‌گذاری‌های هیجانی در بازارهای مالی، ارز دیجیتال یا سهام را کنار بگذارید.
• در صورت امکان، دارایی‌های نقدی را به طلا یا دلار تبدیل کنید. توجه داشته باشید که حجم فیزیکی این دارایی‌ها پایین است و در شرایط بحرانی جابه‌جایی ساده‌تری دارند.
• در صورتی که موعد پرداخت چک نزدیک است و احتمال کسری موجودی وجود دارد، می‌توانید حساب جاری خود را برای مدتی جابه‌جا کنید تا مدیریت بهتری بر بدهی‌ها داشته باشید.

2. کنترل پرداخت‌ها: مذاکره، تعویق و تعدیل

• اگر واحد اداری یا تجاری اجاره‌ای دارید، به‌جای ادامه پرداخت منظم اجاره، با موجر وارد مذاکره شوید. احتمال درک متقابل در شرایط فعلی بالا است.
• پرداخت به پیمانکاران، تأمین‌کنندگان یا آژانس‌های بیرونی (به‌ویژه در حوزه بازاریابی، محتوا یا مشاوره) را به حالت تعلیق درآورید تا شرایط به پایداری نسبی برسد.

3. تعدیل و تثبیت منابع انسانی

• نیروهای کلیدی، وفادار و چندمهارته را حفظ کنید.
• اگر در تیم شما افرادی حضور دارند که از قبل در مسیر خروج یا با عملکرد ضعیف بوده‌اند، این زمان می‌تواند برای تعلیق یا قطع همکاری مناسب باشد.
• در صورت امکان، امکان ریموت‌کاری را برای همه یا بخشی از نیروها فعال نگه دارید.
• جلسات حمایتی و همفکری برگزار کنید تا ذهن تیم به جای بحران، درگیر راه‌حل باشد.

4. ایجاد هسته بحران برای تصمیم‌گیری سریع

• تیمی از افراد کلیدی سازمان تشکیل دهید (از بخش‌های منابع انسانی، مالی، فروش و تأمین).
• جلسات سریع و منظم برگزار کنید، حتی به‌صورت روزانه.
• هر تصمیمی را مستند کرده و مسئول پیگیری آن را مشخص کنید.
• وضعیت را دائماً رصد کنید و به‌جای واکنش‌محور بودن، پیش‌نگر عمل کنید.

5. بازبینی فوری در فعالیت‌های بازاریابی

• کمپین‌های بازاریابی را فعلاً متوقف کنید.
• تبلیغات کلیکی، ریپورتاژها، اسپانسرشیپ یا هر اقدام پرهزینه را به تعویق بیندازید.
• محتواهای فروش‌محور را با پیام‌های همدلانه جایگزین کنید (در صورت ادامه فعالیت محتوا).

6. اولویت‌بندی فعالیت‌ها: ضروری، مهم، قابل تعویق

• پروژه‌ها و خدمات کلیدی را حفظ و از آن‌ها پشتیبانی کنید.
• فعالیت‌هایی که در شرایط فعلی بازدهی پایین دارند یا به منابع زیاد نیاز دارند را موقتاً متوقف کنید.
• منابع را به پایداری، بهره‌وری و روابط انسانی اختصاص دهید.

7. حفظ ارتباط با مشتریان و انتقال حس مسئولیت

• در این دوران نباید مخاطب را رها کرد؛ اما نباید هم بیش از حد فروش‌محور بود.
• اگر در حال فعالیت هستید، اطلاع‌رسانی شفاف از طریق پیامک، ایمیل یا شبکه‌های اجتماعی بسیار مؤثر است.
• با زبان انسانی و صادقانه وضعیت کسب‌وکار خود را با مخاطب در میان بگذارید.
• ارتباط فعال با مشتری می‌تواند در آینده به وفاداری عمیق‌تر تبدیل شود.

8. مراقبت از سلامت روان تیم

• ایجاد فضای ایمن روانی در تیم، درست به‌اندازه پایداری مالی اهمیت دارد.
• مشاوره روان‌شناسی یا گفت‌وگوی آزاد می‌تواند از فرسودگی ذهنی کارکنان جلوگیری کند.
• کار از راه دور، انعطاف ساعات کاری و توجه به شرایط خانوادگی کارکنان، از اجزای مهم حفظ سلامت تیم است.

در بحران‌هایی از جنس جنگ، هر تصمیم اشتباه می‌تواند تا ماه‌ها اثر بگذارد. در عوض، هر تصمیم واقع‌بینانه، با درک درست از شرایط، می‌تواند سرمایه‌ای برای آینده سازمان باشد.

اگر برای طراحی ساختار واکنش به بحران، کنترل هزینه‌ها یا حفظ مشتریان نیاز به هم‌فکری دارید، آکادمی پاکراه در کنار شماست؛ از مشاوره تا اجرا.

نتیجه‌گیری | ما در سخت‌ترین نقطه ایستاده‌ایم، اما هنوز ایستاده‌ایم

وقتی سال‌ها زیر فشارهای اقتصادی، تحریم‌ها، بی‌ثباتی‌ها و بی‌پاسخی‌ها دوام آورده‌ایم، جنگ فقط یک بحران دیگر نیست؛ گاهی شبیه همان نیم‌کیلو وزنه‌ای‌ست که زانوی قهرمان را می‌لرزاند، چون قبلش هزار بار دیگر را بلند کرده.

برای صاحبان کسب‌وکار، این جنگ فقط یک درگیری ژئوپلیتیکی نیست. این جنگ، نقطه انباشته شدن خستگی‌ها، بی‌قراری‌ها و فرسودگی‌های چندین ساله است. جایی که دیگر نه فقط بازار، بلکه انگیزه، امید، اعتماد و حتی تعلق‌خاطر هم تحت تهدید قرار می‌گیرد.

اما حقیقت این است که ما هنوز اینجاییم.
با همه زخم‌ها، با همه بی‌رمقی‌ها، با همه ناامنی‌ها… ما هنوز اینجاییم.
نه برای شکستن، بلکه برای نساختن اشتباه‌های دیروز؛ برای طراحی تصمیم‌های فردا.

در این مقاله نخواستیم بگوییم اوضاع ساده است. فقط سعی کردیم به‌جای ترس، راه نشان دهیم. از روان مشتری تا تنفس نقدینگی، از قطع کمپین‌ها تا همدلی با نیروهای انسانی، از توقف تا تنظیم دوباره مسیر.

ما در آکادمی پاکراه نمی‌خواهیم فقط مشاور باشیم.
می‌خواهیم شریک شما در مسیر عبور باشیم؛ چه در تحلیل، چه در اجرا.
در دل همه‌ی این بی‌ثباتی‌ها، شاید فقط یک چیز باید ثابت بماند:
این‌که ما با همیم.

اگر در این روزها تصمیمی گرفته‌اید که برایتان سخت بوده، اگر نمی‌دانید چه کار کنید یا حتی اگر فقط می‌خواهید کسی دردتان را بفهمد، در بخش نظرات بنویسید.
ما نمی‌خواهیم صرفاً پاسخ دهیم؛ می‌خواهیم گوش دهیم، فکر کنیم و راه پیدا کنیم.

شاید جنگ، ما را تا لبه‌ی استیصال آورده باشد؛
اما ما هنوز هستیم، و هنوز می‌توانیم تصمیم بگیریم.