بازخرید مرخصی چیست؟

فرض کنید برای سالهای طولانی در یک شرکت کار میکردید و همیشه وظایف خود را به بهترین شکل انجام دادید، تا حدی که گاهی برای پیش برد مقاصد محل کار از مرخصی های خود نیز استفاده نکرده اید تا پروژه ها به تعویق نیفتند یا فشار کاری تنها روی همکارانتان نباشد، اینجا یک سوال اساسی مطرح می‌شود که از نظر قانون کار آیا این از خود گذشتگی ها نادیده گرفته می‌شود؟ خوشبختانه خیر!

در قانون کار حقی برای چنین مواقعی نمایان میشود که راهی قانونی و منصفانه است برای جبران روزهایی که به جای استراحت در منزل در محل کار خود حاضر شده و خدمت کرده اید. اگر برای شما هم سوال است که بازخرید مرخصی چیست و چگونه انجام میشود؟ با ما در ادامه این مقاله از آکادمی کسب و کار پاکراه همراه باشید.

اگر در خصوص این مطلب سوالی داشتید، برایمان کامنت بگذارید یا در بخش پرسش و پاسخ سایت مطرح کنید تا با هم گفتگو کنیم!

بازخرید مرخصی به چه معناست؟

بازخرید مرخصی یکی از مهمترین حقوق کارکنان در یک مجموعه است. همچنین یکی از پر چالش ترین مفاهیم در نظام کار و اشتغال که به نوعی جبران مالی برای روزهای مرخصی استفاده نشده کارکنان به شمار می‌رود.

بر اساس قوانین کار، هر فرد شاغل در یک مجموعه دارای سهم مشخصی از مرخصی استحقاقی است که می‌تواند در طول سال از آن استفاده نماید، اما در بسیاری از مواقع کارمند به دلیل حجم کاری، فشار سازمانی و یا حتی بی اطلاعی ممکن است از این حق خود استفاده ننماید.

در این حالت اگرشرایط قانونی و داخلی سازمان اجازه دهد میتواند روزهای ذخیره شده را تبدیل به مبلغ نقدی نموده و آن را دریافت نماید؛ به این فرآیند بازخرید مرخصی گفته میشود.

مبلغ بازخرید مرخصی معمولا در پایان رابطه کاری و در برخی مجموعه ها در پایان سال به کارمند پرداخت میگردد. در واقع این موضوع هم جنبه حمایتی برای کارکنان دارد و هم ابزاری است برای ایجاد انگیزه بیشتر که کارمندان از محفوظ ماندن حقوق قانونی خود دلگرم گردند و احساس کنند زحمات و پایبندی هایشان به کار بی پاسخ نخواهد ماند.

بازخرید مرخصی شامل چه کسانی می‌شود؟

بر اساس قوانین کار، هر نیروی شاغل در طول سال کاری مقدار مشخصی از روزها را میتواند در محل کار خود حاضر نگردد و از مرخصی های استحقاقی خود استفاده نماید، اما گاهی ممکن است به دلایل شغلی یا شخصی از اتمام یا بخشی از آن استفاده ننمایند.

در چنین شرایطی اگر رابطه کاری به پایان برسد یا قوانین داخلی سازمان اجازه دهد، کارفرما موظف است مبلغ معادل آن ایام را به فرد پرداخت کند که این فرآیند را بازخرید مرخصی مینامند.

• بازخرید مرخصی شامل حال همه افرادی میشود که در چارچوب قانونی با کارفرما قرار داد کاری دارند، مانند کارمندان رسمی، قراردادی، پیمانی و یا روزمزد.
• البته لازم به ذکر است که سابقه کاری و نوع رابطه کاری باید به گونه ای باشد که فرد مشمول استفاده از مرخصی استحقاقی باشد.
• در برخی نهادها ممکن است امکان بازخرید سالانه از مرخصی های ذخیره شده نیز فراهم میباشد حتی در صورتی که فرد از محل کار جدا نشده باشد و همچنان مشغول به کار باشد.

در صورتی که برای اطلاع از نحوه محاسبه و یا مانده مرخصی خود در هنگام تسویه نیاز به راهنمایی بیشتر داشتید میتوانید از کارشناسان بیمه ای آکادمی پاکراه کمک بگیرید.

آیا کارفرما موظف به بازخرید مرخصی به صورت سالیانه است؟

بله، بر اساس قانون کار جمهوری اسلامی ایران، کارفرما موظف است مرخصی سالیانه استفاده نشده توسط پرسنل خود را با شرایط مشخص به آنها پردخت نماید.

شرایط قانونی بازخرید مرخصی در قانون کار ایران چگونه است؟

بازخرید مرخصی در قانون ایران شرایط مشخصی دارد که آگاهی از آن برای کارگران و کارمندان و همچنین کلیه کارفرمایان ضروری و لازم میباشد. این قانون به صورت زیر است:

• بر اساس قانون کار، کارگر در هر سال حق استفاده از یک ماه مرخصی (26 روز با احتساب جمعه) را دارد که به صورت 5/2 روز در ماه محاسبه میگردد.
• چنان چه کارمند از این مرخصی در طول ماه استفاده نکند، قابل انتقال به سال های بعد نیست؛ مگر اینکه در قرار داد یا آیین نامه های داخلی شرکت به آن اشاراه شده باشد.
• اما زمانی که رابطه کاری بین کارفرما با کارگر یا کارمند به پایان می‌رسد، چه به دلیل بازنشستگی و یا حتی اخراج و استعفا، کارفرما موظف است تمام روزهایی که پرسنلش از مرخصی استحقاقی خود استفاده نکرده را به نرخ روز محاسبه و به وی پرداخت نماید.
• در مورد مشاغل دولتی نیز شرایط خاصی برای بازخرید مرخصی وجود دارد که معمولا در آیین نامه های اداری تعیین میشوند که اکثرا به صورت ذخیره 9 روز برای سال بعد میباشد. البته در مورد بخش های خصوصی این عدد میتواند متفاوت باشد.

در چه مواردی بازخرید مرخصی الزامی است؟

گاهی در برخی شرایط خاص بازخرید مرخصی جنبه الزامی پیدا میکند یعنی کارفرما موظف است بدون درخواست از سوی کارمند نیز حق او را پرداخت نماید، که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم:

• یکی از این شرایط پایان رابطه کاری است همانطور که گفته شد زمانی که فردی به دنبال استعفا، اخراج و یا بازنشستگی از محل کار خود جدا میگردد باید بازخرید مرخصی وی توسط کارفرما صورت گیرد.
• مورد بعدی فوت کارمند میباشد که در چنین حالتی بازماندگان یا ورثه حق دارند وجه مورد نظر را از کارفرما دریافت نمایند. حتی اگر فرد در زمان کارکردش از مرخصی استفاده نکرده باشد نیز در این حالت به ورثه قانونی وی پرداخت میگردد.
• در برخی سازمان ها این امر را به پایان سال کاری موکول میکنند؛ یعنی اگر چه کارمند همچنان در آن مرکز مشغول به کار است اما بر اساس قوانین و ظوابط داخلی شرکت در پایان سال با سایر مطالبات شخص بازخرید مرخصی نیز پرداخت میگردد که تحقق این امر با توافق کارفرما و کارمند صورت میگیرد.

نحوه بازخرید مرخصی با مثال

برای بازخرید مرخصی ابتدا باید تعداد روزهای استفاده نشده از مرخصی را محاسبه نماییم که طبق قوانین کار هر کارگر در هر سال کاری حق دارد از 5/2 روز مرخصی با حقوق استفاده نماید. اگر در زمان هایی که قبلا گفتیم کارگر از مرخصی خود استفاده نکرده باشد، کارفرما مبلغ آن را طبق فرمول زیر به وی پرداخت میکند:

فرمول کلی محاسبه بازخرید مرخصی اینگونه است: (حقوق روزانه * تعداد روزهای مرخصی استفاده نشده) = مبلغ بازخرید مرخصی

تفاوت بازخرید مرخصی با انتقال مرخصی به سال بعد چیست؟

در نظام قانون کاری جمهوری اسلامی، دو کلمه بازخرید مرخصی و انتقال مرخصی به سال بعد تفاوت هایی با یکدیگر دارند البته ممکن است این دو عنوان در نگاه اول مشابه یکدیگر به نظر برسند، اما از نظر قانونی تفاوت دارند. در جدول زیر به مقایسه این دو مفهوم با هم پرداخته ایم:

در صورتی که در مورد بازخرید و یا انتقال مرخصی های خود با ابهاماتی مواجه شده اید، با کارشناسان بیمه در آکادمی کسب و کار پاکراه تماس حاصل نمایید.

بازخرید مرخصی در هنگام بازنشستگی چگونه صورت میگیرد؟

در هنگام بازنشستگی افراد، یکی از حقوق مالی قابل توجه برای آنها بازخرید مرخصی میباشد. افرادی که سال ها خدمت کرده اند معمولا بخشی از مرخصی های استحقاقی خود را مصرف نکرده اند که قانون کار برای این مرحله قوانین مشخصی را درنظر گرفته است. در پایان خدمت کلیه روزهای باقی مانده که مربوط به مرخصی های با حقوق هستند قابل محاسبه و پرداخت نقدی خواهند بود، به این منظور ابتدا باید:

• تعداد دقیق روزهای استفاده نشده در طی این سال ها محاسبه گردد.
• سپس آخرین دریافتی فرد مبنای محاسبه قرار میگیرد.
• با تقسیم محموع حقوق ثابت بر تعداد روزهای استفاده نشده مبلغ هر روز مرخصی مشخص میگردد.
• این عدد را در مجموع تعداد روزهای باقی مانده ضرب کرده و مبلغ قابل پرداخت به پرسنل را دقیق به دست می آوریم.

توجه داشته باشید که اقدام به بازخرید مرخصی در اتمام قرارداد کاری حق فرد بوده و هیچ کارفرمایی اجازه رد کردن و یا عدم پرداخت بازخرید مرخصی را ندارد.

آیا در زمان استعفا هم میتوان از بازخرید مرخصی استفاده کرد؟

پاسخ به این سوال بله است! همانطور که قبلا گفته شده بازخرید مرخصی باید حتی در مواقع اخراج و تعدیل نیرو هم به وی پرداخت گردد و نحوه جدا شدن پرسنل از مجموعه تاثیری در پرداخت کردن و یا نکردن این حق ندارد. این حق قابل چشم پوشی و حذف نمیباشد و در صورتی که پرداخت نشود، کارگر میتواند از طریق مراجع قانونی آن را پیگیری نماید.

آیا مرخصی ساعتی هم قابل بازخرید است؟

مرخصی ساعتی در دسته مرخصی های با حقوق قرار میگیرد که کارمندان میتوانند برای انجام کارهای کوتاه مدت از آن استفاده نمایند. این نوع مرخصی معمولا در چارچوب روزانه تعریف شده است و محدود به چند ساعت می‌باشد.

موضوعی که ممکن است باعث سردرگمی در انواع مرخصی ها گردد این است که مرخصی های ساعتی از نظر ساختار با مرخصی های روزانه تفاوت دارند و در زمان بازخرید نیز وضعیت متفاوتی وجود خواهد داشت.

در اکثر سازمان ها برای مدت زمان های استفاده نشده توسط کارمند در قالب مرخصی ساعتی، بازخریدی وجود ندارد. دلیل این موضوع را شاید بتوان نبود سازمان یکپارچه برای ثبت آنها در نظر گرفت؛ زیرا این مرخصی ها زمانی استفاده میشوند که کارمند تنها برای چند ساعت محل کار خود را ترک مینماید. در قوانین کار نیز اشاره ای به بازخرید مرخصی ساعتی نشده است.

سقف بازخرید مرخصی در پایان قرارداد چقدر است؟

در زمان پایان همکاری، یکی از محاسبات مهم میان کارگر و کارفرما بازخرید مرخصی است؛ در صورتی که این حق طبیعی کارگر میباشد ولی برای پرداخت آن نیز از سوی اداره کار سقف مشخصی تعیین گردیده است که به آن سقف بازخرید مرخصی گفته میشود.

قانون گذار ها به منظور جلوگیری از انباشته شدن بیش از حد مرخصی ها سقف مشخصی برای بازخرید آن در نظر گرفته اند که در اکثر موارد این سقف برابر با 30 روز در سال است؛ یعنی حتی اگر شخصی بیش از این مقدار مرخصی ذخیره کرده باشد تنها 30 روز از آن قابل بازخرید میباشد و مازاد در محاسبات اعمال نخواهد شد.

البته میتوان با استناد بر آیین نامه های داخلی و با تایید کارفرما این سقف را به 45 یا حتی 60روز نیز رساند.

برای اطلاع از جزییات آیین نامه های رسمی داخلی می‌توانید از مشاوران کسب و کار پاکراه کمک بگیرید.

آیا امکان بازخرید تجمیعی مرخصی وجود دارد؟

قانون اجازه نمیدهد مرخصی های استفاده نشده برای چند سال پیاپی بدون استفاده باقی بمانند و بعد به صورت یکجا بازخرید شود، اما در عمل برخی شرکت ها و سازمان ها خصوصا دولتی یا شرکت هایی با نظام داخلی و جهت تکریم طرح پرسنل مداری، ممکن است مرخصی های سنواتی را ثبت و نگه داری نمایند و در زمان بازنشستگی و تسویه حساب به صورت تجمیعی بازخرید شوند.

البته همانطور که گفته شد این موضوع تنها در صورتی امکان پذیر است که در آیین نامه های داخلی شرکت به آن اشاره شده باشد و کارفرما آن را قبول داشته و به آن پایبند باشد. اما درمواقعی که چنین توافق نامه ای وجود نداشته باشد، بازخرید تنها برای یکسال و تا پایان سال بعد قابل بازخرید خواهد بود.

آیا مرخصی دوره کارآموزی قابل بازخرید است؟

در دوره های کارآموزی وضعیت فرد با کارمندن و کارگران استخدامی و قراردادی متفاوت است. بر اساس قانون کار کارآموز به کسی گفته میشود که برای فراگیری مهارت و کسب تجربه خاص در مدت معین تحت آموزش قرار میگیرد و الزاما در استخدام دایم کارفرما قرار ندارد؛ به همین دلیل بسیاری از حقوق و مزایای دوره اشتغال که بازخرید مرخصی نیز یکی از آنهاست به کارآموزان تعلق نمیگیرد.

البته برخی از کارفرمایان در قراردادهای داخلی خود امتیازاتی را برای کارآموزان در نظر میگیرند که میتوان از جمله این امتیاز ها به حق استفاده از مرخصی اشاره کرد، اما برای این موضوع الزامی در قانون وجود ندارد.

نحوه محاسبه بازخرید مرخصی برای کارگران ساعتی چگونه است؟

در مورد کارگران پاره وقت و ساعتی بازخرید مرخصی آنها در وهله اول با توجه به قرار داد و نوع توافق بین آنها مشخص میگردد، توجه داشته باشید که بر خلاف کارگران و کارمندان تمام وقت که مستحق استفاده از 26 روز هستند، برای افراد پاره وقت میزان مرخصی به میزان نسبت ساعت کاری آنها تعیین میگردد.

اگر کارگری به صورت نیمه وقت یعنی 50 درصد زمان قانونی کار میکند، مرخصی سالانه وی نیز به همان میزان کاهش پیدا خواهد کرد. در این حالت او می‌تواند از 13 روز مرخصی استفاده نماید و برای بازخرید مرخصی نیز ابتدا باید تعداد روزهای مرخصی استفاده نشده را برای این فرد مانند کارگران تمام وقت محاسبه نمود؛ سپس نرخ مزد روزانه را در آن ضرب کرد.

اگر کارگر در دو کارگاه مشغول به کار باشد، بازخرید مرخصی چگونه محاسبه میگردد؟

در صورتی که فردی به صورت همزمان در دو کارگاه مشغول به کار باشد، هر کارگاه به صورت مستقل مسئول بررسی و پرداخت بازخرید وی با توجه به قرار داد و نوع کار فرد میباشد. در این صورت بازخرید های مرخصی نباید با یکدیگر جمع گردد، در واقع کارفرمای هر محل موظف است میزان مرخصی استفاده نشده فرد را محاسبه نموده و آن را در پایان سال کاری یا قطع همکاری به وی پردخت نماید.

آیا میتوان بازخرید مرخصی ها را به صورت غیر نقدی پردخت کرد؟

معنای بازخرید مرخصی در قانون کار برابر است با پرداخت نقدی در ازای مرخصی های استفاده نشده که طبق قانون این مبلغ باید بر اساس آخرین مزد فرد محاسبه و به وی پردخت گردد، اما در برخی از محیط های کاری خصوصی و با توافق طرفین کارفرما تمایل دارد به جای پرداخت نقدی از روش های غیر نقدی مانند اعطای مرخصی تشویقی و یا کارت هدیه استفاده کند.

با این حال روش هایی از این دسته از نظر قانون جزو بازخرید مرخصی محسوب نمیگردد و بهتر است کارفرمایان بازخرید را بر اساس ظوابط قانونی تعیین شده از سوی اداره کار اجرا نمایند.

نکته دیگر در اینگونه جایگزینی ها این است که ممکن است باعث ایجاد اشتباهات محاسباتی در واحد های مالی کسب و کارها گردد؛ بنابراین به منظور جلوگیری از مشکلات حقوقی توصیه میشود بازخرید مرخصی طبق قانون به صورت نقدی و با درج در فیش حقوقی فرد صورت گیرد، حتی در صورتی که مزایای جانبی به عنوان پاداش به کارگر اعطا شود.

در صورت اختلاف بین کارگر و کارفرما در مورد بازخرید مرخصی، مرجع رسیدگی کجاست؟

در صورت اختلاف میان کارگر و کارفرما در مورد روزهای باقی مانده مرخصی، مرجع مربوطه برای رسیدگی به این موضوع هیات های تشخیص و حل اختلاف اداره کار هستند که این مراکز با بررسی مدارک و مستندات هر دو طرف اقدام به تصمیم گیری مینمایند. کارگر می‌تواند با مراجعه به اداره تعاون کار و رفاه اجتماعی محل اشتغال خود، شکایتش را ثبت نماید. سپس کارفرما برای پاسخ گویی از سوی این سازمان دعوت شده و هر دو طرف باید پس از ارایه مستندات تصمیم گیری نهایی را به این هییت واگذار نمایند.

در صورتی که کارفرما سوابق دقیقی از مرخصی های کارگر بایگانی نکرده باشد و مدارک وی ناقص باشد، معمولا رای به نفع کارگر صادر میگردد؛ البته در صورت نیاز بررسی سابقه بیمه فرد و میزان کارکرد وی نیز میتواند به تعیین روزهای نهایی مرخصی مانده کمک کند.

برای اطلاع بیشتر در مورد بازخرید مرخصی یا سایر مباحث حقوقی کسب و کار، از چه کسی مشاوره بگیریم؟ 

با توجه به پیچیدگی های قانون کار بسیاری از کارفرمایان و کارگران نیازمند مشاوره های تخصصی هستند. آکادمی کسب وکار پاکراه با ارائه خدمات حرفه ای و تخصصی در زمینه مشاران اداره کار و حقوقی و تهیه مستندات قانونی، همواره در کنار شماست تا بدون نگرانی از اشتباهات محاسباتی یا مشکلات قانونی فرآیند بازخرید مرخصی را انجام دهید.

پس اگر به دنبال راهکاری مطمن دقیق و مطابق قانون هستید مشاوران ما همواره قابل اعتماد شما خواهند بود!