اگر صاحب یک کسب و کار باشید و یا تنها یکبار با اداره مالیات سروکار داشته باشید، دو اصطلاح مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر عملکرد دو عنوانی هستند که حتما به گوش شما خورده اند، دو اصطلاحی که شاید در ظاهر بسیار ساده باشند اما زمانی که پای محاسبه و پرداخت وسط باشد، به یکی از پیچیده ترین مباحث مالیاتی تبدیل میشوند.
کدام یک را ابتدا باید پرداخت کرد؟ هر کدام به چه کالاها و خدماتی تعلق میگیرند و اصلا تفاوت مالیات بر عملکرد با مالیات بر ارزش افزوده در چیست؟ این دو مالیات به هم ربطی دارند یا از یکدیگر مستقل هستند؟ شاید فکر کنید تنها حسابداران و یا مدیران مالی باید تفاوت این دو مالیات را بدانند اما در واقع اینطور نیست و هر فرد فعال در این حوزه حداقل باید ساده ترین تفاوت های این دو مالیات را با یکدیگر بداند.
در این مطلب از آکادمی کسب و کار پاکراه، قصد نداریم با کلمات سنگین به پیچیدگی این مباحث بیافزاییم تنها میخواهیم خیلی ساده و روشن و به صورت مرحله به مرحله بگوییم که مالیات عملکرد دقیقا چیست؟ مالیات بر ارزش افزوده چگونه محاسبه میشود و در نهایت به بررسی تفاوت های آنها بپردازیم. برای شفافیت این تفاوت ها با ما در ادامه همراه باشید.
همراهان عزیز، اگر در خصوص این موضوعات به راهنمایی بیشتری نیاز داشتید، در بخش پرسش و پاسخ سایت یا کامنت‌ها مطرح کنید تا پاسخگوی شما باشیم!
- مالیات بر عملکرد چیست؟
- مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
- تفاوت مالیات بر عملکرد و ارزش افزوده
- مبنای محاسبه مالیات بر عملکرد
- تاثیر این دو مالیات بر سودآوری کسب‌وکارها
- جریمه مالیات بر عملکرد و ارزش افزوده
- آیا این دو میتوانند جایگزین هم باشند؟
- مشاغل مشمول پرداخت این دو مالیات
- گزارش این دو مالیات در اظهارنامه مالیاتی
- هزینه‌های قابل کسر در این دو مالیات
- تفاوت نحوه رسیدگی به این دو مالیات
- علت مستقیم و غیرمستقیم بودن
- تفاوت‌های این دو از نظر حسابداری
- آیا این دو مالیات قابل تهاتر هستند؟
- از چه کسی مشاوره بگیریم؟
مالیات بر عملکرد چیست و چه کسانی باید آن را پرداخت کنند؟
در ابتدا باید بدانیم که مالیات بر عملکرد در دسته مالیات‌های مستقیم قرار میگیرد که دولت از سود خالص فعالیت‌های اقتصادی افراد حقیقی و حقوقی دریافت میکند. به بیان ساده تر، هر فرد یا شرکتی که در طول یکسال مالی از طریق فعالیت های اقتصادی خود درآمدی دارد، موظف است پس از کسر هزینه های قابل قبول توسط اداره مالیات، بخشی از سود باقی مانده را به عنوان مالیات به دولت پرداخت نماید.
این نوع مالیات معمولا با محاسبه مالیات توسط مودی و با تسلیم و ارسال اظهارنامه مالیاتی محاسبه و پرداخت میگردد که در آن اطلاعات مالی و کسر هزینه ها، خریدها، دارایی های ثابت و بدهی ها انجام میگردد. پس از بررسی این اطلاعات و در صورت تایید از سوی سازمان امور مالیاتی کشور، مالیات نهایی مشخص و قابل پرداخت میباشد.
این نوع مالیات بیشتر مربوط به اشخاصی است که فعالیت اقتصادی مستقل دارند؛ مثل صاحبان کسب وکار، فروشگاه ها، شرکت ها و حتی برخی مشاغل آزاد مانند شرکت هایی که به صرت حقوقی ثبت شده اند و فارغ از میزان سود و زیان موظف اند اظهارنامه مالیاتی خود را تنظیم و به سازمان به صورت الکترونیکی ارسال نمایند.
نکته مهم این است که حتی در صورت نداشتن سود نیز نباید از تکمیل نمودن این اظهارنامه خودداری نمایید، زیرا عدم ارسال این اظهارنامه میتواند تبعاتی مانند جریمه و یا برخی محرومیت ها را به دنبال داشته باشد.
مالیات بر ارزش افزوده چیست و چگونه اعمال میشود؟
مالیات بر ارزش افزوده بر خلاف مالیات بر عملکرد، از نوع مالیات های غیر مستقیم است که در تمام مراحل تولید، توزیع و فروش کالا اعمال میگردد، اما در نهایت توسط مصرف کننده نهایی پرداخت میشود.
به بیان ساده تر، هر فروشنده موظف است درصد مشخصی از مبلغ فروش را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده در نظر گرفته و آن را به سازمان امور مالیاتی بپردازد، که این مالیات بر ارزش افزوده در هر قسمت از مراحل تولید، توزیع و یا فروش اعمال میگردد.
این سیستم به منظور افزایش شفافیت های اقتصادی و جلوگیری از فرارهای مالیاتی تنظیم گردیده است.
تفاوت اصلی بین مالیات بر عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
مالیات عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده هر دو از ابزارهای درآمد دولتی محسوب میگردند اما همانطور که در قسمت مقدمه گفته شد، تفاوت هایی در ماهیت، زمان بندی و نحوه پرداخت آنها وجود دارد.
در جدول زیر تفاوت این دو مفهوم را بررسی کرده‌ایم:
| تفاوت‌ها | مالیات بر عملکرد | مالیات بر ارزش افزوده |
| 1. ماهیت و پایه مالیات | بر اساس سود خالص فعالیت اقتصادی اشخاص حقیقی و حقوقی | مالیات چند مرحله‌ای بر ارزش افزوده در هر خرید و فروش |
| 2. زمان پرداخت | یک بار در پایان سال مالی | دوره‌ای، معمولا هر سه ماه یک بار (فصلی) |
| 2. هدف و تمرکز | تمرکز بر وضعیت مالی کل یک سال و سود نهایی | کنترل گردش کالا و خدمات در هر مرحله از زنجیره تامین |
| 3. نقش فروشنده | پرداخت مالیات بر اساس سود خود | فروشنده نقش واسطه دارد و مالیات را از خریدار دریافت و به دولت پرداخت میکند |
| 4. پرداخت در صورت سود یا زیان | فقط در صورت وجود سود و محاسبه سود خالص | حتی اگر فروشنده سودی نکرده باشد، مالیات باید پرداخت شود |
| 5. دوره محاسبه مالیات | پایان سال مالی | پایان هر دوره سه ماهه |
در صورتی که در محاسبه هر کدام از مالیات های عملکرد و ارزش افزوده با ابهاماتی مواجه شدید، میتوانید از مشاوران مالی مالیاتی آکادمی کسب و کار پاکراه کمک بگیرید.
تفاوت های کاربردی مالیات بر عملکرد و مالیات ارزش افزوده چیست؟
مالیات بر عملکرد و ارزش افزوده در عمل، نقش ها و اهداف کاملا متفاوتی را در سیستم مالیاتی کشور ایفا میکنند.
- مالیات عملکرد بازتابی از نتیجه نهایی یک فعالیت اقتصادی در طول یکسال مالی است؛ در صورتی که مالیات بر ارزش افزوده در جریان خرید و فروش های روزانه اتفاق افتاده و در پایان دوره سه ماهه محاسبه و پرداخت میشود.
- تفاوت مهم دیگر این است که مالیات بر عملکرد توسط مودی و از درآمد وی پرداخت میگردد؛ اما مالیات بر ارزش افزوده در واقع مبالغ دریافت شده ای است که توسط فروشنده از مشتری های نهایی جمع آوری شده و به حساب دولت واریز میگردد.
مبنای محاسبه مالیات بر عملکرد چیست؟
مبنای محاسبه مالیات بر عملکرد در پایان یکسال مالی، سود خالص یک فعالیت اقتصادی در پایان یک سال مالی میباشد. برای رسیدن به این عدد باید مراحل زیر طی شود:
- ابتدا باید درآمدهای حاصل از فروش و یا ارائه خدمات محاسبه گردد.
- سپس هزینه های قابل قبول کسر میشود و حاصل این فرآیند سود مشمول مالیات نام دارد.
- در مرحله بعدی بر اساس نرخ های مشخص شده در قانون مالیات های مستقیم، این سود مشمول مالیات ضرب در درصد مالیاتی مربوطه میشود که برای اشخاص حقیقی این نرخ ها به صورت پلکانی بوده و برای اشخاص حقوقی معمولا با نرخ ثابت 25% مشمول مالیات میگردند.
- گاهی ممکن است سازمان امور مالیاتی در بررسی های اظهارنامه عملکرد دفاتر قانونی را کنترل نماید و یا از شیوه هایی مانند علی الراس برای برآورد درآمد استفاده نماید.
- بیشتر این بررسی ها زمانی اتفاق می‌افتد که دفاتر ناقص و یا غیر قابل استناد باشد.
- در نهایت عدد بدست آمده به عنوان مالیات بر عملکرد در موعد مقرر باید به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز گردد.
ممکن است در هنگام محاسبه و یا پردخت هر کدام از مالیات های عملکرد و یا ارزش افزوده با مشکلات محاسبانی مواجه شوید که در این صورت میتوانید از دانش مدیران مالی آکادمی کسب و کار پاکراه بهره مند شوید.
مالیات بر عملکرد و ارزش افزوده چه تاثیری بر سود آوری کسب و کارها دارند؟
همانطور که گفته شد مالیات بر عملکرد از سود خالص مودی پرداخت میشود؛ بنابراین هرچه درآمد بیشتر باشد، سهم مالیاتی نیز بیشتر خواهد شد که این نوع مالیات میتواند بخش قابل توجهی از سود نهایی را کاهش دهد.
در مقابل مالیات بر ارزش افزوده در ظاهر تاثیری بر سود نمیگذارد، چون از خریدار دریافت میشود اما اگر کسب و کار به درستی نتواند مالیات را به قیمت محصول اضافه نماید یا فاکتور رسمی ارائه ندهد، این مبلغ را باید از منبع خودش پرداخت نماید که در نتیجه به کاهش نقدینگی و سود میانجامد.
همچنین بی توجهی به محاسبه هر دو نوع مالیات باعث بروز جریمه ها و هزینه های جانبی میشود که به مرور سودآوری مجموعه را تهدید خواهد کرد؛ پس نتیجه میگیریم که مدیریت مالیات نقش کلیدی در حفظ سود واقعی دارد.
چگونه میتوان از جریمه های مالیات بر عملکرد و ارزش افزوده جلوگیری کرد؟
به منظور جلوگیری از جریمه های مالیاتی، اولین قدم ثبت دقیق و منظم مستندات و دفاتر قانونی میباشد. اگر ثبت درآمدها و هزینه ها به درستی در نرم افزار حسابداری و دفاتر شما صورت نگیرد، خروجی و محاسبات نهایی ممکن است با خطاهایی روبرو شود که این خطاها میتوانند اجتناب ناپذیر باشند.
در مورد مالیات عملکرد باید اظهارنامه سالیانه در موعد مقرر ارسال گردد و مدارک پشتیبان نیز آماده باشد اما در خصوص مالیات بر ارزش افزوده، ارسال اظهارنامه های سه ماهه ثبت دقیق فاکتورهای خرید و فروش رسمی و محاسبات دقیق مالیات های دریافتی از مشتریان حایز اهمیت میباشد.
در این خصوص، استفاده از یک مشاور مالیاتی توانا میتواند ریسک خطاها را به حداقل برساند همچنین آگاهی از آخرین بخشنامه ها و قوانین کمک میکند که مودی از تغییرات جدید اعمال شده بی اطلاع نماند. برای برنامه ریزی دقیق و درست مالی و پیشگیری از جریمه و اعمال فشار مالی بر کسب و کارتان با متخصصان آکادمی پاکراه در تماس باشید.
آیا پرداخت مالیات بر عملکرد میتواند جایگزین مالیات بر ارزش افزوده گردد؟
خیر، مالیات بر عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده دو نوع مالیات مستقل از یکدیگر میباشند که هر کدام قواعد و زمان بندی های مشخص خود را دارند. همچنین محاسبات جداگانه ای نیز دارند؛ در نتیجه پرداخت یکی از آنها به هیچ وجه معافیت دیگری را ایجاد نمیکند.
در واقع مالیات عملکرد به سود سالانه مربوط است در حالی که ارزش افزوده به تراکنش های فروش کالا و خدمات در طول سال اما به صورت دوره های سه ماهه بستگی دار. هر دو باید مطابق مقررات مشخص پرداخت شوند و بی توجهی به هرکدام میتواند منجر به جریمه و یا محرومیت از معافیت های مالیاتی گردد. رسیدگی به هر دو بخش جزو مسولیت های مالیتی هر کسب و کاری است.
آیا همه مشاغل مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند یا فقط مالیات عملکرد؟
همه مشاغل مشمول مالیات بر ارزش افزوده نیستند اما تقریبا همه فعالان اقتصادی موظف به پرداخت مالیات عملکرد میباشند؛ زیرا مالیات بر عملکرد حاصل فعالیت در هر زمینه ی اقتصادی در طول یکسال است و به سود و درآمد آن تعلق میگیرد.
در صورتی که مالیات بر ارزش افزوده یک مالیات غیر مستقیم است که فقط برای برخی گروه ها که طبق قانون مشمول ثبت نام در سامانه ارزش افزوده بوده و در حیطه کاری خود مشغول به فروش کالا یا خدمات هستند، صدق میکند.
در اظهارنامه مالیاتی، مالیات بر عملکرد و مالیات ارزش افزوده چگونه گزارش میشود؟
در ایران اظهارنامه مالیاتی در وهله اول پلی میان فعالان و سازمان امور مالیاتی بوده و در وهله دوم ابزاری است برای اعلام درآمد ها، هزینه ها، سود، زیان و همچنین سایر اطلاعات مالی کسب و کارها.
در این فرآیند مالیات بر عملکرد و مالیات ارزش افزوده هر کدام به صورت مجزا و در قالب فرم های خاص خود گزارش میشوند؛ زیرا ماهیت این دو با یکدیگر متفاوت است. در ادامه به بررسی بیشتر این دو میپردازیم:
- در مالیات بر عملکرد، مودی موظف است سالانه و تا پایان تیر ماه اسناد و مستندات خود را از طریق سامانه بارگزاری کند. همانطور که گفته شد در اظهارنامه عملکرد که بسیار دقیق است، شما باید درآمد، سود، هزینه ها، استهلاک، دارایی ثابت، سایر هزینه های قابل قبول برای سازمان امور مالیاتی را وارد نمایید. سپس با اعلام معافیت ها و نرخ های مربوطه مالیات نهایی مشخص میشود.
- اما مالیات بر ارزش افزوده به صورت دوره ای تنظیم و ارسال میگردد و فعالان اقتصادی مشمول نظام مالیات بر ارزش افزوده باید در پایان هر فصل اظهارنامه ای شامل مجموع فروش مشمول، میزان مالیات دریافتی از مشتریان، خرید های مشمول و مالیات پرداخت شده در خریدها را ثبت نماید. اختلاف این دو رقم مبنای پرداخت یا مطالبه مالیات قرار میگیرد.
چه هزینه هایی در مالیات عملکرد قابل کسر هستند اما در ارزش افزوده لحاظ نمیشوند؟
در مالیات عملکرد بسیاری از هزینه های مربوط به کسب و کار مانند اجاره، هزینه تبلیغات، حقوق و دستمزد پرسنل و… قابل کسر میباشند؛ اما در مالیات بر ارزش افزوده چنین محاسباتی کلا انجام نمیشود.
در این نوع مالیات فقط میزان فروش مشمول و مالیات دریافت شده از مشتری در مقابل مالیات های خرید پرداخت شده توسط شخص مورد بررسی قرار میگیرد. در واقع هزینه هایی مانند حقوق و بیمه پرسنل و یا اجاره محل فعالیت در این اظهارنامه جایی ندارد و جزو خروجی و یا ورودی مالیاتی محاسبه نمیگردد.
تفاوت نحوه رسیدگی به مالکیت عملکرد و ارزش افزوده چیست؟
رسیدگی به اظهارنامه های مالیاتی از سوی سازمان امور مالیاتی بسته به نوع مالیات، رویه های متفاوتی میتواند داشته باشد.
- اظهارنامه عملکرد که بر مبنای محاسبه بر پایه سود بوده و نیازمند بررسی های دقیق تری مانند دفاتر قانونی، صورت های مالی، سود و زیان است تا سازمان امور مالیاتی مطمن گردد مودی اقدام به کمتر نشان دادن درآمد خود نکرده باشد.
- در مقابل رسیدگی به مالیات بر ارزش افزوده بیشتر بر مبنای بررسی جریان ورود و خروج کالا و یا خدمات است. در این فرآیند ممیز مالیاتی عمدتا بر تطابق فاکتورها با ارقام ذکر شده دقت بیشتری به خرج خواهد داد؛ زیرا در این نوع مالیات هدف این است که مالیات دریافتی از مشتریان به درستی محاسبه و دریافت شده باشد.
چرا مالیات بر ارزش افزوده غیر مستقیم است اما مالیات عملکرد مستقیم؟
دلیل اینکه مالیات بر ارزش افزوده در دسته مالیات های غیر مستقیم است این موضوع است که این مبلغ توسط مصرف کننده نهایی پرداخت میگردد و فروشنده در نقش واسطه آن را به سازمان امور مالیاتی پرداخت میکند تا هم این سازمان در جریان ورودی و خروجی کالا های خریداری شده توسط هر شرکت یا شخص قرار گیرد و از احتکار جلوگیری گردد.
همچنین مالیات بر ارزش افزوده در چرخه گردش فروش کالا و خدمات نقش مهمی را ایفا میکند، اما مالیات عملکرد نتیجه درآمدی یک ساله شخص یا شرکت است که با محاسبات دقیق به عددی میرسیم که باید از آن سهم دولت و یا همان مالیات پرداخت گردد.
مالیات بر عملکرد و ارزش افزوده از نظر حسابداری چه تفاوت هایی دارند؟
ارزش افزوده معمولا در حساب های بدهی جاری ثبت میگردد؛ در حالی که مالیات عملکرد پس از محاسبه سود نهایی در صورت سود و زیان انعکاس می یابد که این تفاوت نگاه حسابدار را نسبت به زمان شناسایی و نحوه ارائه اطلاعات کاملا تغییر میدهد.
آیا مالیات بر عملکرد و مالیات ارزش افزوده قابل تهاتر هستند؟
همانطور که قبلا گفتیم مالیات بر عملکرد و ارزش افزوده از نظر ساختاری کاملا مجزا بوده و قابل تهاتر با یکدیگر نیستند.
- اعتبار مالیات بر ارزش افزوده صرفا در محاسبه بدهی همان نوع مالیات قابل استفاده است.
- به عبارت دیگر مالیاتی که در زمان خرید پرداخت شده است فقط میتواند با مالیات فروش تهاتر گردد نه مالیات دیگری.
- مانده این نوع مالیات نیز میتواند به دوره بعدی انتقال پیدا کند و یا در صورت وجود شرایط خاص، استرداد گردد.
برخی مودیان تصور میکنند میتوانند مازاد پرداختی در مالیات بر ارزش افزوده را در کاهش مالیات عملکرد محاسبه کنند. اما چنین چیزی در قوانین مالیاتی کشور وجود ندارد و حتی اگر یک شرکت در دوره ای دارای اعتبار مالیاتی ارزش افزوده باشد این رقم نمیتواند مستقیم در تسویه مالیات عملکرد لحاظ گردد؛ بنابراین مدیران یک کسب و کار حتما باید به این موضوع توجه داشته باشند.
برای اطلاع از نحوه محاسبه مالیات کسب و کار خود از چه کسی مشاوره بگیریم؟
مالیات بر عملکرد و ارزش افزوده هر کدام ساختار مشخص خود را دارند و در فرآیند رسیدگی به آنها نیز ممیزی ها کاملا به صورت مجزا تصمیم گیری میکنند. درک دقیق این دو مبحث و تفاوت های آن باعث میشود تا از جرایم و محرومیت های مالیاتی پیشگری گردد.
آکادمی پاکراه با تیمی از مشاوران مالیاتی مجرب آمادگی دارد تا با ارائه آموزش ها و خدمات تخصصی، کسب و کار شما را در مسیر شفاف سازی، تسویه صحیح مالیات و کاهش ریسک های مالیاتی همراهی کند. برای دریافت مشاوره کافیست با ما تماس بگیرید یا فرم‌های مشاوره را پر کنید.
روی دکمه «مشاوره آنلاین» کلیک کنید تا مهندس ایمان پاکراه و تیم آکادمی پاکراه به‌صورت آنلاین و کاملاً رایگان راهنمایی‌تان کنند.
مشاوره آنلاین