بوم مدل کسب و کار ناب چیست؟

راه‌اندازی یک استارتاپ، همیشه با استرس‌ها، دو دلی‌ها و چالش‌های زیادی همراه است؛ این شرایط در زمان برنامه‌ریزی و توسعه یک مدل کسب‌وکار، بدتر هم خواهد شد. در چنین وضعیتی، طراحی یک بوم کسب و کار ناب (Lean Canvas) می‌تواند راه‌حلی متناسب با نیاز کارآفرینان ارائه می‌دهد.

این ابزار تک‌صفحه‌ای، همه چیز را ساده‌تر می‌کند و به بنیانگذاران اجازه می‌دهد تا فرضیات کلیدی خود را ترسیم کرده و ایده‌های ذهنی‌شان را در قالب یک مدل ببینند.

در این مقاله از آکادمی کسب و کار پاکراه، همه چیز در مورد بوم ناب و اجزای آن را بررسی خواهیم کرد؛ پس حتما تا انتها همراهمان باشید و هر سوالی که داشتید، در بخش پرسش و پاسخ یا کامنت‌ها مطرح کنید.

بوم کسب و کار ناب چیست؟

بوم کسب‌وکار ناب (Lean Canvas) ابزاری استراتژیک به شمار می‌رود که برای کمک به استارت‌آپ‌ها در ترسیم سریع و کارآمد مدل‌های کسب‌وکارشان طراحی شده است.

این بوم توسط اش موریا (Ash Maurya) به عنوان اقتباسی از بوم مدل کسب‌وکار ایجاد شد و به سطوح بالای عدم قطعیتی که استارت‌آپ‌ها با آن مواجه هستند، می‌پردازد.

در واقع بوم کسب‌وکار ناب، یک چارچوب تک صفحه‌ای است که حل مسئله را در اولویت قرار می‌دهد. این بوم، بنیانگذاران را تشویق می‌کند تا فرضیات خود را از طریق آزمایش و تکرار مداوم، اعتبارسنجی کنند.

تفاوت بوم کسب و کار ناب با بوم مدل کسب و کار

بوم ناب و بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas)، هر دو چارچوب‌های تک صفحه‌ای برای ترسیم یک مدل کسب و کار هستند، اما اهداف متفاوتی را دنبال می‌کنند.

• بوم مدل کسب و کار ابزاری گسترده‌تر است که برای کسب و کارهای تثبیت‌شده طراحی شده و بر عناصری مانند شرکای کلیدی، روابط با مشتری و منابع تمرکز دارد.
• در مقابل، بوم ناب به طور خاص برای استارت‌آپ‌ها توسعه داده شده است و بر پرداختن به عدم قطعیت و ریسک تاکید دارد.
• این بوم بخش‌هایی مانند “شرکای کلیدی” و “روابط با مشتری” را با “مشکل” و “مزیت ناعادلانه” جایگزین می‌کند تا فرضیات اولیه‌ای را که نیاز به آزمایش دارند، اولویت‌بندی کند.
• یکی دیگر از تفاوت‌های کلیدی، تمرکز بوم ناب بر جنبه حل مسئله است.
• بوم مدل کسب و کار قصد دارد کل کسب و کار را در شکل نهایی خود توصیف کند، اما بوم ناب استارت‌آپ‌ها را تشویق می‌کند تا با مدل کسب و کار خود به عنوان مجموعه‌ای از فرضیه‌ها رفتار کنند و آن را از طریق یادگیری و تکرار مداوم اصلاح کنند.
• این امر، بوم ناب را به ابزاری پویاتر و عملی‌تر برای استارت‌آپ‌هایی تبدیل می‌کند که در سطوح بالای عدم قطعیت قرار دارند.

اجزای Lean Canvas

بوم کسب‌وکار ناب، به گونه‌ای طراحی شده که مدل کسب‌وکار یک استارتاپ را به 8 مولفه اساسی تقسیم کند که هر مولفه، به بخش مهمی از کسب و کار استارتاپ اشاره دارد.

به این ترتیب فرایند پیچیده برنامه‌ریزی کسب‌وکار، باعث می‌شود که کارآفرینان بر آنچه واقعا مهم است، یعنی شناسایی مشتریان خود و ارائه راه‌حل‌هایی برای رفع مشکلات آنها تمرکز کند.

این مولفه‌ها در کنار هم، یک دیدگاه جامع از مدل استارتاپ ارائه داده و به بنیانگذاران اجازه دهند تا رویکرد خود را به سرعت تکرار، آزمایش و اصلاح کنند.

بیایید اجزای تشکیل دهنده بوم کسب‌وکار ناب را بررسی کنیم.

1. مشکل (Problem)

بخش “مشکل” در بوم ناب، پایه و اساس بقیه مدل است. در این بخش، باید چالش‌ها و مشکلات مشتریان هدف هر کسب و کار شناسایی می‌شود. این کار تضمین می‌کند که استارتاپ بر حل مسائل واقعی که برای مخاطبانش اهمیت دارد، متمرکز است.

اش موریا، خالق بوم ناب، عقیده دارد بسیاری از استارتاپ‌ها نه به این دلیل که نمی‌توانند محصولی را توسعه دهند، بلکه به دلیل درک اشتباه مشکل شکست می‌خورند؛ چرا که تمام منابع خود را برای رفع یک مشکل اشتباه (نه مشکل اصلی مخاطبان) هدر داده‌اند.

2. راه‌حل (Solution)

بعد از شناسایی مشکل، باید به فکر راه‌حل و چاره‌ای برای آن بود. این بخش، پاسخ پیشنهادی استارتاپ به مشکلات مشتریان را توضیح داده و به وضوح تشریح می‌کند که چگونه محصول یا خدمات ارائه شده توسط استارتاپ، قرار است حلال مشکلات باشد.

این راه‌حل باید مختصر و منعطف باشد تا در آینده، صاحبان کسب‌وکار بتوانند آن‌ را طبق نیاز و بازخورد مشتری تغییر دهند.

3. بخش‌های مشتریان (Customer Segments)

این بخش به استارتاپ‌ها کمک می‌کند تا گروه‌های خاصی از مشتریان بالقوه که قصد خدمت‌رسانی به آنها را دارند، تعریف و درک کنند. به این ترتیب می‌توانند محصولات، خدمات و استراتژی‌های بازاریابی خود را متناسب با نیازهای مخاطبان هدف خود تنظیم کنند.

درک مشتریان و نیازهای آنها، استارتاپ‌ها را قادر می‌سازد تا منابع و استراتژی‌هایی را که با مخاطبانشان همسو هستند، اولویت‌بندی کنند و در نهایت شانس موفقیت خود را افزایش دهند.

4. پیشنهاد ارزش منحصر به فرد (Unique Value Proposition)

پیشنهاد ارزش منحصر به فرد (UVP) یکی از مهم‌ترین بخش‌های بوم ناب است. این بخش، آنچه را که راه‌حل استارتاپ را برای مشتریان هدفش متمایز و ارزشمند می‌کند، به تصویر می‌کشد.

یک UVP به خوبی تعریف شده به این سوال اساسی پاسخ می‌دهد: چرا مشتریان باید محصول شما را به جای رقبا انتخاب کنند؟

در این بخش، استارتاپ وعده اصلی خود را بیان می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه به طور منحصر به فرد مشکل مشتری را به روشی که رقبا نمی‌توانند حل کنند، حل می‌کند.

5. جریان‌های درآمد (Revenue Streams)

این بخش مشخص می‌کند که یک استارتاپ چگونه از محصولات یا خدمات خود درآمد کسب خواهد کرد. به عبارت بهتر، این بخش جنبه‌های مالی مدل کسب‌وکار را تشریح می‌کند و روش‌های مختلفی که از طریق آنها ارزش به پول تبدیل می‌شود را شرح می‌دهد.

استارتاپ‌ها ممکن است مدل‌های درآمدی مختلفی مانند فروش مستقیم، خدمات اشتراکی، ارائه‌های فریمیوم، صدور مجوز یا تبلیغات داشته باشند.

6. ساختار هزینه (Cost Structure)

“ساختار هزینه” در بوم ناب، بخشی است که به استارتاپ‌ها کمک می‌کند تا هزینه‌های اصلی مرتبط با اداره کسب‌وکار خود را شناسایی و مدیریت کنند.

این بخش تمام هزینه‌های ثابت و متغیر، از هزینه‌های عملیاتی مانند حقوق، اجاره و خدمات رفاهی گرفته تا هزینه‌های مربوط به بازاریابی، توسعه محصول و جذب مشتری را در بر می‌گیرد.

به این ترتیب، مدیران استارتاپ می‌توانند هزینه‌ها را پیش‌بینی کرده، بودجه‌ها را مدیریت کنند و هزینه‌های خود را با جریان‌های درآمدی هماهنگ نمایند تا سودآوری را تضمین کنند.

7. معیارهای کلیدی (Key Metrics)

این بخش به گونه‌ای طراحی شده که به استارتاپ‌ها کمک کند تا مهم‌ترین شاخص‌های عملکردی را که نشان‌دهنده پیشرفت و موفقیت هستند، شناسایی و ردیابی کنند.

استارت‌آپ‌ها اغلب با حجم عظیمی از داده‌ها مواجه هستند، بنابراین این بخش تمرکز مدیران را به معیارهای خاص و قابل اجرا محدود می‌کند که می‌توانند برای سنجش اینکه آیا کسب و کار در مسیر درست قرار دارد یا خیر، استفاده شوند.

8. مزیت‌ ناعادلانه (Unfair Advantage)

بخش “مزیت ناعادلانه” بوم ناب، جنبه‌های منحصر به فرد یک استارت‌آپ را برجسته می‌کند که به آن مزیت رقابتی می‌دهد، مزیتی که تکرار آن برای رقبا دشوار است.

این مزیت می‌تواند هر چیزی باشد، از فناوری اختصاصی، مشارکت‌های انحصاری، یا هویت قوی برند گرفته تا تخصص منحصر به فرد یا پایگاه مشتری وفادار.

برخلاف سایر جنبه‌های مدل کسب و کار، یک مزیت ناعادلانه به راحتی توسط دیگران کپی نشده و به دست نمی‌آید. بلکه کارآفرینان را وادار می‌کند تا در طول زمان به طور استراتژیک در مورد توسعه یا کشف این مزیت فکر کنند.

9. کانال‌ها (Channels)

این بخش مشخص می‌کند که استارتاپ، چگونه به مشتریان خود دسترسی پیدا کرده و محصول خود را به آن‌ها ارائه می‌دهد.

در واقع بخش کانال‌ها به روش‌هایی اشاره دارد که شما هم به مشتریان فعلی و هم به کاربران جدید بالقوه دسترسی خواهید داشت.

موارد حذف شده از بوم مدل کسب و کار در لین کنوس

در بوم ناب یا لین کنوس، برخی از اجزای بوم مدل کسب و کار توسط Ash Maurya حذف شده‌اند. این موارد شامل موارد زیر هستند:

1. فعالیت‌های کلیدی و منابع کلیدی: چون این بخش بیشتر بر جنبه‌های بیرونی تمرکز دارد و برای نیازهای کارآفرینان چندان کاربردی نیست.
2. روابط با مشتری: برای یک استارتاپ، برقراری ارتباط عمیق و موثر با مشتری از همان آغاز ضروری خواهد بود؛ به همین خاطر این بخش به بلوک کانال‌ها منتقل شده است.
3. شرکای کلیدی: بسیاری از استارتاپ‌ها در مراحل اولیه به شرکای کلیدی خاصی نیاز ندارند و تلاش برای ایجاد چنین روابطی در این مرحله می‌تواند منجر به اتلاف وقت شود.

دانلود فایل خام بوم کسب و کار ناب

اگر برای کسب و کارتان قرار است بوم کسب و کار ناب طراحی کنید، می‌توانید فایل خام آن را از بخش زیر دانلود نمایید:

• دانلود فایل خام بوم کسب و کار ناب (pdf)
• دانلود فایل خام بوم کسب و کار ناب (word)

مثالی از نحوه طراحی بوم کسب و کار ناب

برای اینکه بهتر بتوانید لین کانواس را درک کنید، در این بخش برایتان یک مثال می‌زنیم.

مزایا و معایب بوم کسب و کار ناب

لین کانواس، یک ابزار بصری برای درک بهتر کسب و کار شماست. اما این ابزار هم مانند هر چیز دیگر، با مزایا و معایب خاص خود همراه خواهد بود. مهمترین مزایا و معایب بوم کسب و کار ناب به صورت زیر خواهد بود.

مزایا:

معایب:

چه زمانی از بوم کسب و کار ناب استفاده کنیم؟

استفاده از لین کانواس در مواقع زیادی می‌تواند کمک کننده و مشکل‌گشا باشد. بهترین زمان‌ها برای استفاده از این ابزار، شامل موارد زیر خواهد بود:

• استفاده بوم کسب‌وکار ناب در مراحل اولیه یک استارتاپ، یعنی زمانی که بنیانگذاران هنوز در حال آزمایش ایده‌های خود و اعتبارسنجی فرضیات هستند، ضروری خواهد بود.
• این بوم برای کارآفرینانی که به ابزاری انعطاف‌پذیر و چابک برای ترسیم مدل کسب‌وکار خود نیاز دارند و در عین حال بر حل مشکلات کلیدی مشتری متمرکز هستند، مناسب است.
• این ابزار همچنین هنگام راه‌اندازی یک محصول با حداقل قابلیت پذیرش (MVP) مفید است، زیرا به استارتاپ‌ها اجازه می‌دهد تا ریسک‌پذیرترین جنبه‌های کسب‌وکار خود را شناسایی و اولویت‌بندی کنند و در صورت لزوم به سرعت تغییر جهت دهند.
• بوم کسب‌وکار ناب همچنین زمانی ارزشمند است که یک کسب‌وکار در حال بررسی تغییر جهت یا ورود به یک بازار جدید است.

با بازنگری و به‌روزرسانی بوم کسب‌وکار ناب، استارتاپ‌ها می‌توانند ارزیابی کنند که آیا مدل فعلی آنها با فرصت‌های جدید یا نیازهای در حال تغییر مشتری همسو است یا خیر.

برای طراحی بوم کسب و کار ناب از چه کسی مشاوره بگیریم؟

در این مطلب سعی کردیم شما را با بوم کسب و کار ناب و اجزای آن آشنا کنیم. اگر قصد دارید استارتاپ خود را راه بیندازید، لازم است به درستی این ابزار را طراحی کنید.

چنانچه برای طراحی لین کانواس یا سایر جنبه‌‌های راه‌اندازی کسب و کارتان نیاز به کمک دارید، می‌توانید از خدمات مشاوره کسب و کار آکادمی پاکراه بهره ببرید. کارشناسان ما به لطف بهره‌مندی از تجربه و تخصص خود، می‌توانند به خوبی شما را راهنمایی کنند!

اگر سوالی در خصوص این متن دارید، کامنت بگذارید تا به صورت رایگان و فوری شما را راهنمایی کنیم.