واحد کسب و کار استراتژیک SBU چیست؟

واحد کسب و کار استراتژیک یا همان SBU به عنوان یک مفهوم کلیدی، یکی از واحدهای ضروری برای سازمان‌ها یا شرکت‌های چند محصولی به شمار می‌آید. SBUها با تفکیک فعالیت‌های یک سازمان به بخش‌های مستقل و متمرکز، این امکان را فراهم می‌آورند تا هر بخش با درک عمیق‌تر از بازار و مشتریان خود، استراتژی‌های منحصر به فردی را تدوین و اجرا کند.

این رویکرد نه تنها به افزایش کارایی و چابکی سازمان کمک می‌کند، بلکه با تخصیص بهینه منابع و تمرکز بر مزیت‌های رقابتی، مسیر دستیابی به اهداف بلندمدت را هموار می‌سازد. در این مطلب از آکادمی کسب و کار پاکراه، به بررسی این مفهوم خواهیم پرداخت.

همراهان عزیز، توصیه می‌کنیم تا انتهای مطلب همراهمان بمانید و اگر نیاز به راهنمایی بیشتر داشتید، برایمان کامنت بگذارید تا بلافاصله به شما پاسخ دهیم!

واحد کسب و کار استراتژیک SBU چیست؟

واحد کسب و کار استراتژیک یا (SBU) Strategic Business Unit، به واحدهایی گفته می‌شود که در سازمان‌های چند محصولی به منظور تمرکز بر روی یک محصول خاص ایجاد می‌شوند. این واحدها وظیفه اداره و گسترش یک یا چند بخش کوچک از یک سازمان بزرگ را بر عهده دارند.

واحدهای SBU از اهداف منحصربه‌فردی که در راستای هدف کلی سازمان هستند، برخوردار بوده و برنامه‌ریزی جداگانه‌ای برای آن‌ها صورت می‌گیرد. در واقع می‌توان گفت این واحدها مستقل از سایر بخش‌های سازمان مدیریت می‌شوند.

هدف از تشکیل واحد کسب و کار استراتژیک در یک سازمان، اداره و مدیریت بهتر بخش‌های مختلف آن تعریف شده است.

تاریخچه تشکیل واحد کسب و کار استراتژیک SBU

توسعه و گسترش یک سازمان امری غیرقابل کنترل است. به طوری که پس از گذشت چند سال از تاسیس یک سازمان، تعدد محصولات آن چندین برابر خواهد شد. تنوع در محصولات و خدماتی که یک سازمان ارائه می‌دهد، باعث سخت شدن مدیریت درست آن سازمان خواهد شد. در این صورت، یک سازمان برای جلوگیری از کاهش رشد خود، ناچار به مستقل کردن مدیریت برخی از واحدهای خود است.

این اتفاق برای اولین بار در دهه 60 و 70 میلادی صورت گرفت. در آن زمان شرکت جنرال الکتریک که از مدیریت تمامی بخش‌های خود (170 بخش) عاجز مانده بود، با کمک و مشاوره شرکت مکنزی، مدیریت برخی از واحدهای خود را از سازمان اصلی جدا کرد.

بنابراین می‌توان گفت که اصطلاح واحد کسب و کار استراتژیک یا SBU، از تاریخچه نسبتا طولانی برخوردار بوده و یک اصطلاح یا فعالیت جدید در علم مدیریت به شمار نمی‌رود. پس از اجرای موفق این ایده در شرکت جنرال الکتریک، به تدریج این فعالیت در بین شرکت‌های مختلف که دارای چندین محصول و بخش بودند، فراگیر شد.

ویژگی‌های واحد کسب و کار استراتژیک SBU

همانطور که در بالا بیان شد، واحد کسب و کار استراتژیک در یک سازمان با هدف اداره و مدیریت بهتر آن سازمان ایجاد می‌شود.

• یکی از ویژگی‌های مهم این واحدها، اداره و مدیریت مستقل آن‌ها است؛ به این معنی که برنامه‌های استراتژیک و راهبردی این واحدها به صورت مستقل از سازمان مادر طراحی می‌شوند.
• علاوه بر این، مدیر جداگانه‌ای برای اداره این واحدها در نظر گرفته می‌شود.
• داشتن رقیب خاص، مشتریان و مخاطبان خاص خود، برخورداری از تخصص و محصولات مستقل از سازمان مادر و سودآوری، از دیگر ویژگی‌های واحد کسب و کار استراتژیک یک سازمان به شمار می‌روند.

مزایای واحد کسب و کار استراتژیک برای یک سازمان

مهم‌ترین مزایای واحد کسب و کار استراتژیک برای یک سازمان عبارتند از:

دلایل اهمیت واحد کسب و کار استراتژیک SBU

دلایل مختلفی می‌تواند اهمیت یک واحد کسب و کار استراتژیک را برای یک سازمان اثبات کند. در ادامه برخی از مهم‌ترین دلایلی که بیانگر اهمیت یک واحد کسب و کار استراتژیک برای یک سازمان هستند را بیان می‌کنیم.

1. مدیریت و سازماندهی سازمان

با توجه به اینکه نظم یکی از شروط اصلی موفقیت در هر سازمان به شمار می‌رود و از سوی دیگر، با توجه به اینکه هدف اصلی یک واحد کسب و کار استراتژیک مدیریت بهتر آن سازمان است، می‌توان نتیجه گرفت که واحد SBU می‌تواند نظم را به سازمان شما برگرداند و نقش کلیدی را در مدیریت و سازماندهی سازمان شما ایفا کند.

2. بهبود ارتباط با بازار

زمانی که یک سازمان به واحدهای مستقل تقسیم می‌شود، هر واحد زمان بیشتری برای تمرکز بر روی محصول خود را دارد. بنابراین آن واحد می‌تواند فرآیندهای بخش‌بندی بازار، هدف‌گیری و جایگاه‌یابی محصول را که از عوامل موفقیت محصول در بازار هستند را با تمرکز بیشتر اجرا کند.

درواقع مدیران فروش و بازاریابی محصول، می‌توانند ارتباط بهتری با مشتریان و بازار هدف داشته باشند و به همین دلیل سود بیشتری برای واحد حاصل خواهد شد.

3. سرمایه‌گذاری

تفکیک واحدهای یک سازمان، برای تصمیم‌گیری در مورد اینکه هر محصول به چه میزان سرمایه‌گذاری نیاز دارد بسیار حائز اهمیت است. استقلال واحدهای مختلف باعث می‌شود تا جایگاه هر واحد در ماتریس بوستون یا BCG به درستی شناخته شود. شناخت بهتر از وضعیت و جایگاه هر واحد، دید بهتری نسبت به نحوه سرمایه‌گذاری در آن واحد برای سازمان فراهم می‌کند.

4. افزایش سود سازمان

تفکیک واحدهای یک سازمان به دلایلی همچون ارائه یک دید بهتر از نحوه‌ سرمایه‌گذاری در واحد، بهبود ارتباط با بازار و مشتریان و مدیریت بهتر، سودآوری سازمان را افزایش خواهد داد.

6 مرحله از فرایند تشکیل و پیاده‌سازی SBU در سازمان

تشکیل و پیاده‌سازی یک واحد کسب و کار استراتژیک (SBU) در سازمان، یک فرایند گام به گام بوده و به برنامه ریزی دقیقی نیاز دارد. در ادامه، مراحل انجام این کار را به شما توضیح خواهیم داد. 

1. تحلیل استراتژیک و ارزیابی نیاز

• ابتدا باید ساختار فعلی، محصولات، بازارها و عملکرد مالی سازمان به دقت تحلیل شود. آیا سازمان به دلیل تنوع زیاد محصولات یا بازارهای متعدد، با چالش‌های مدیریتی مواجه است؟
• با استفاده از ابزارهایی مانند تحلیل SWOT، فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در بازار و محیط داخلی سازمان شناسایی می‌شوند.
• در نهایت باید مشخص کنید که هدف از ایجاد SBU چیست؟ (بهبود سودآوری، افزایش سهم بازار، ورود به بازارهای جدید و…)

2. شناسایی و تعریف SBUهای بالقوه

• بخش‌هایی از سازمان را که دارای بازار، مشتریان، رقبا و فناوری‌های متمایز هستند، شناسایی کنید. هر بخش می‌تواند یک کاندیدای بالقوه برای تبدیل شدن به SBU باشد.
• ارزیابی کنید که آیا این بخش‌ها می‌توانند به صورت نسبی مستقل عمل کنند و تصمیمات استراتژیک خود را بدون وابستگی کامل به سازمان مادر اتخاذ کنند.
• هر SBU باید یک حوزه مشخص از محصولات و خدمات را پوشش دهد. 
• این قلمرو باید به اندازه‌ای بزرگ باشد که امکان توسعه استراتژیک را فراهم کند و به اندازه‌ای کوچک باشد که بتوانید آن را مدیریت کنید.

3. طراحی ساختار سازمانی SBU

• مشخص کنید که SBU در کدام سطح از سلسله مراتب سازمان قرار می‌گیرد و چگونه با سازمان مادر و سایر SBUها ارتباط برقرار می‌کند.
• منابع لازم (مالی، انسانی، فناوری) برای هر SBU باید به وضوح تعریف و اختصاص یابد. این منابع شامل تخصیص بودجه، نیروی انسانی متخصص و زیرساخت‌های لازم است.
• هر SBU نیاز به یک ساختار داخلی (مانند بازاریابی، تولید، تحقیق و توسعه) دارد که متناسب با نیازها و اهداف خاص آن ساختار طراحی شود.

4. انتخاب و آموزش مدیر SBU

• در این مرحله، فردی با تجربه کافی در مدیریت کسب‌وکار، مهارت‌های رهبری قوی و دید استراتژیک برای رهبری SBU انتخاب می‌شود.
• مدیر SBU باید اختیار کافی برای تصمیم گیری در حوزه عملیاتی و استراتژیک خود را داشته باشد. 

5. تدوین استراتژی و برنامه‌ریزی برای SBU

• هر SBU باید ماموریت خاص خود را داشته باشد که با ماموریت و چشم انداز کلی سازمان مادر همسو باشد.
• هر SBU باید بر اساس تحلیل بازار و رقبا، استراتژی‌های رقابتی (مانند رهبری هزینه، تمایز یا تمرکز) را برای خود تدوین کند.

6. نظارت، ارزیابی و اصلاح

• برای هر SBU، شاخص‌های عملکرد مالی (سودآوری، بازگشت سرمایه و…) و غیرمالی (سهم بازار، رضایت مشتری و…) تعریف می‌شوند.
• سازمان مادر باید به طور منظم عملکرد SBUها را بر اساس شاخص کلیدی عملکرد یا همان KPIهای تعیین شده نظارت و بررسی کند.
• در صورت لزوم، استراتژی‌ها و برنامه‌های عملیاتی SBUها بر اساس نتایج ارزیابی و تغییرات محیطی اصلاح می‌شوند تا اثربخشی و کارایی آن‌ها بهتر شود.

مثال هایی از واحدهای کسب و کار استراتژیک (sbu) در صنعت های مختلف

صنعت فناوری اطلاعات:

صنعت ارتباطات:

صنعت خودروسازی:

صنعت کالاهای مصرفی:

صنعت مالی:

صنعت پتروشیمی:

مثال‌های دیگر:

برای ایجاد واحد کسب و کار استراتژیک از چه کسی مشاوره بگیریم؟

آشنایی با واحد کسب و کار استراتژیک یا SBU در یک سازمان، می‌تواند راه‌حل بسیاری از مشکلات باشد. افزایش تعداد محصولات یک سازمان باعث اختلال در مدیریت بهینه آن سازمان خواهد شد. ایجاد واحدهای SBU در یک سازمان، به عنوان راه‌حل این چالش تقریبا از نیم قرن پیش مورد توجه سازمان‌های بزرگ دنیا قرار گرفته است.

در صورتی که برای ایجاد SBU سازمان خود نیاز به کمک و راهنمایی دارید، کافیست از خدمات مشاوره کسب و کار آکادمی پاکراه بهره ببرید. متخصصین ما با تکیه بر دانش و تجربه خود، به خوبی شما را راهنمایی خواهند کرد.

در پایان، خوشحال می‌شویم نظرات ارزشمند شما را در بخش کامنت ها ببینیم!