شاید برایتان جالب باشد اگر بشنوید که دیگر زمان فروش محصولات در فروشگاهها و شرکتها به پایان رسیده و این برندها هستند که کار فروش را برای شما انجام میدهند. برای مثال برندهایی مانند کوکاکولا یا اپل برندهای شگفتانگیزی هستند که میدانند مشتری میخواهد هنگام خرید چه تجربهای داشته باشد. آیا میدانستید کوکاکولا به طور میانگین سالانه ۴ میلیارد دلار برای برندسازی هزینه میکند؟ اگر شما هم میخواهید با ساخت یک برند قوی و مدیریت آن، مشتریان بیشتری را به سمت خود جذب کنید، این مقاله از آکادمی کسب و کار پاکراه را تا انتها بخوانید. در این مقاله همه آنچه که برای پاسخ به سوال “برندسازی چیست” نیاز دارید را برای شما آوردیم.
- برند به چه معناست؟
- منظور از برندسازی چیست؟
- بررسی ارتباط بازاریابی و برندینگ
- مزیتهای برندسازی برای کسبوکار
- کدام افراد تحت تاثیر برندینگ قرار میگیرند؟
- آشنایی با اصول برندسازی
- درباره استراتژی برندسازی چه میدانید؟
- ۷ عنصر که در استراتژی برای برند نیاز دارید!
- انواع استراتژی برای ساخت برند
- توسعه برند
- آشنایی با مفاهیم برند
- برای برندسازی به چه ابزارهایی نیاز دارید؟
- در ۹ مرحله برندسازی موفق داشته باشید
- آشنایی با قوانین برندسازی
- نکات مهم در برندینگ
- هر آنچه که در ساخت برند باید در نظر بگیرید
- رایجترین اشتباهات در برندسازی
- سخن پایانی
برند به چه معناست؟
برند یا brand، اسم، نماد، طرح یا ویژگی است که خدمات و محصولات شرکت یا فروشنده خاصی را از بقیه کسبوکارهای مشابه متمایز میکند. این نام تجاری فقط مخصوص یک شرکت است و از آنجا که هویت آن را شکل میدهد، تاثیر زیادی بر ذهنیت مشتریان دارد.
آرکتایپ برند چیست؟
آرکتایپ برند (Brand Archetype) یا کهن الگو شامل مجموعهای از ویژگیهای اخلاقی و احساسی است که باعث بهتر شناخته شدن برند و خدمات آن در بین مشتریان میشود. در آرکتایپ برند از نمادهای جهانی یکسان در فرهنگهای مختلف استفاده میشود و یک ارتباط عاطفی موثر با مشتریان شکل میگیرد.
منظور از برندسازی چیست؟
برندسازی یا همان Branding یکی از اصول مهم بازاریابی است که با داشتن استراتژیهای خاص و منحصربهفرد، باعث رشد و پیشرفت کسبوکار شما میشود. هر بیزینسی به یک نام تجاری یا برند احتیاج دارد و از این طریق میتواند در ذهن مشتری ماندگار شود. بهگونهای که کمپانیها ۱۰ تا ۲۰ درصد بودجه خود را به ساخت برند یا تغییر آن اختصاص میدهند.
برندسازی با ایجاد اعتبار و اعتماد شما میان مردم باعث رشد کسبوکارتان میشود.
برند شما، اعتبار شما در بین مشتریان است و انتظاری که از محصولات و خدماتتان دارند را نشان میدهد. بنابراین در بازار رقابتی امروز برندسازی به یک ضرورت تبدیل شده و اگر درست و اصولی انجام شود، شما را به شهرت و محبوبیت بالایی میرساند. اما برندسازی چیست و باید چطور انجام شود؟ این فرایند چه استراتژیهایی دارد و شامل کدام هدفهای بلند مدت است؟
برندینگ که بر تمام جوانب کسبوکارتان تاثیر میگذارد، به طور مستقیم با احساسات، خواستهها و نیازهای مشتری در ارتباط است. در واقع برندسازی یک نوع هنر محسوب میشود؛ زیرا مفهومی فراتر از نام، لوگو، سایت و … است. اگر شما هم تصور اشتباهی از مفهوم برندینگ دارید و هنوز با اصول آن آشنا نیستید، کتاب هنر برند شدن اثر مارک شفر را بخوانید. در ادامه با بررسی ارتباط بازاریابی و برندینگ این موضوع بیشتر بررسی میشود.
بررسی ارتباط بازاریابی و برندینگ
در واقع برندینگ پیش نیاز مارکتینگ است؛ زیرا برندسازی قوی کار تبلیغات را راحت کرده و باعث جذب مشتریان بیشتر میشود. پس از جذب مشتری با تبلیغات و بازاریابی خوب، یک پایگاه از مشتریان وفادار واقعی ایجاد میشود. در بازار رقابتی امروز برندینگ به شرکت شما کمک میکند تا از کسبوکارهای مشابه تمایز پیدا کرده و از استراتژیهای تبلیغات و بازاریابی در جهت افزایش اعتبار و اعتماد خود استفاده کند.
با توجه به این موارد، استراتژیهای برندینگ و مارکتینگ باید به طور همزمان و همسو عمل کنند تا بتوانند روی رفتار مشتری تاثیرگذار باشند. برندسازی قوی در بازاریابی موفق نقش دارد و استراتژیهای مارکتینگ باعث افزایش اعتبار برند شما در بین رقبا میشود. از آنجایی که ۸۱ درصد مشتریان از برندی که به آن اعتماد دارند خرید میکنند، قدرت اعتبار ناشی از برندینگ را دست کم نگیرید!
تفاوتها
مارکتینگ | برندینگ |
مجموعه فعالیتها برای تبلیغ و فروش محصولات و خدمات | فرایند ایجاد هویت برای کسبوکار |
افزایش آگاهی از برند، جذب مشتری و افزایش فروش محصولات و خدمات | افزایش وفاداری و اعتماد مشتریان با ایجاد تمایز |
تبلیغات، بازاریابی محتوا و… | توسعه نام، لوگو و ارزشهای شرکت |
ساخت یک پایگاه از مشتریان وفادار و سودآور | ساخت یک برند قوی |
تاثیر برندینگ بر بازاریابی
اکنون که میدانیم برندسازی چیست باید با تاثیر آن بر تبلیغات و بازاریابی آشنا شویم. جالب است بدانید که برندینگ به عنوان یکی از عناصر بازاریابی نقش مهمی در شناسایی کسبوکارتان دارد. از این رو هویت بیزینس را شکل داده و اعتبار شما را در بین مشتریان افزایش میدهد. همچنین با ایجاد حس اعتماد و امنیت، تجربه خرید را برای مشتریان لذت بخش میکند.
برندینگ و مارکتینگ با وجود تفاوتها، تاثیرات مهمی بر یکدیگر دارند.
برندینگ نه تنها هویت کسبوکار شما را شکل میدهد، بلکه باعث میشود تا تبلیغات و بازاریابی در رسانهها تاثیرگذارتر باشد. بنابراین سرمایهگذاری در برندسازی برای موفقیت در بازار ضروری است؛ زیرا برندینگ به استراتژیهای تبلیغ و بازاریابی جهت میدهد و باعث تسهیل ورود به بازارهای جدید میشود.
همپوشانی مارکتینگ و برندینگ
اکنون که میدانیم برندسازی چیست و چه تاثیری بر بازاریابی دارد، وقت آن رسیده که وابستگی این دو مفهوم در کسبوکار بررسی شود. همپوشانی برندینگ و مارکتینگ بسیار زیاد است؛ علیرغم اینکه عملکرد هر کدام به طور مستقل، فرق دارد!
در بسیاری از کمپینهای تبلیغاتی از هویت برند برای ارتباط بهتر با مخاطب استفاده میشود. از طرفی در فرایند بازاریابی مشتری با برند در تماس است. پس میتواند تجربه مثبت خود را به بقیه انتقال داده و از این طریق به معرفی و تبلیغ برند ما کمک کند. مارکتینگ هم نقش مهمی در تقویت تعهد به برند دارد.
به طور کلی مارکتینگ و برندینگ دو روی یک سکهاند! برندینگ باعث ایجاد هویت و اعتبار کسبوکار میشود و مارکتینگ بر جذب و حفظ مشتریان تمرکز دارد. پس با در نظر گرفتن همپوشانی این دو، کسبوکار شما میتواند در بازار رقابتی امروز بهتر عمل کرده و از بقیه متمایز شود.
مزیتهای برندسازی برای کسبوکار
داشتن یک برند یا نام تجاری به فعالیتهای شما هویت بخشیده و باعث ایجاد تمایز با سایر رقبا میشود. پس اولین مزیت برندینگ، تبدیل شدن به اولویت ذهنی مشتریان است. وقتی برندسازی اصولی انجام شود، آن وقت مشتری با شنیدن محصولات و خدمات شما برندتان را به خاطر میآورد. برای مثال وقتی حرف از ماست و پنیر باشد برند کاله، میهن، رامک و… بیشتر از بقیه برندها در ذهن مخاطب تداعی میشود. بنابراین برندسازی در جذب مشتریان وفادار واقعی نقش مهمی دارد. به طور کلی مزایای برندینگ کسبوکارها عبارتند از:
- اعتمادسازی
- جذب مشتری وفادار
- تمایز پیدا کردن با رقبا
- هویت دادن به کسبوکار
- ارزش بخشیدن به کسبوکار
- وفادار ساختن مشتریان فعلی
- کمک به توسعه و موفقیت کسبوکار
مزیتهای ساخت برند را تا حدی جدی بگیرید که LES BINET به عنوان استراتژیست بازاریابی با تاکید بر اهمیت این فرایند از تمام کسبوکارها میخواهد که ۶۰ درصد از بودجه خود را برای تبلیغات برندینگ اختصاص دهند. صاحبان هر برند برای اطلاعرسانی از نام کسبوکار خود باید حداقل ۶ تا ۷ آگهی را به اجرا در بیاورند.
کدام افراد تحت تاثیر برندینگ قرار میگیرند؟
برندینگ به عنوان فرایندی مهم برای ایجاد هویت بیزینس تاثیرات زیادی روی افراد مختلف دارد. مهمترین تاثیر برندسازی روی مشتریان است؛ زیرا اعتماد و اعتبار برند تصمیمگیری این افراد راجع به خرید محصولات و خدمات را تحت تاثیر قرار میدهد. بهگونهای که ۷۷ درصد مشتریان بر اساس نام برند تصمیم به خرید میگیرند.
جالب است بدانید برندسازی قوی روی پرسنل شما هم تاثیرگذار است؛ زیرا باعث افزایش روحیه و انگیزه آنها میشود. با برندینگ، پرسنل شما با ارزشهای کسبوکارتان همسو شده و از اینکه برای یک برند معتبر کار میکنند، مفتخر میشوند. از طرفی سرمایهگذاران در تصمیمگیریهای مالی خود توجه ویژهای به برندینگ دارند. رقبای شما هم ممکن است تحت تاثیر برندینگ، بسیاری از استراتژیهای خود را تغییر دهند.
آشنایی با اصول برندسازی
به طور کلی برای اینکه بتوانید با برندسازی هویت منحصربهفرد خودتان را بسازید، باید با اصول مهم آن آشنا شوید که عبارتند از:
- تعریف برند
- درک مخاطب
- شناسایی تفاوتها
- طراحی هویت بصری
- ایجاد استراتژیهای برندینگ
- تحلیل دقیق عملکرد کلی برند
- حفظ ثبات و اطمینان از کارساز بودن بازاریابی
اگر میخواهید با تکنیکها و اصول بیشتری در حوزه ساخت برند آشنا شوید، باید کتاب خلق برند قدرتمند اثر الن والاس، لزلی دشارناتونی و مالکوم مک دونالد را بخوانید.
درباره استراتژی برندسازی چه میدانید؟
اکنون میرسیم به این سوال که استراتژی برندسازی چیست و از چه عناصری تشکیل شده است؟ استراتژی برند به معنای داشتن یک برنامه بلندمدت برای توسعه و پیشرفت کسبوکار است. برند شما در محصول، اسم شرکت، لوگو یا سایت خلاصه نمیشود؛ زیرا باید توانایی تمایز دادن شما از رقبایتان را داشته باشد. پس چیزی که باعث ارزش برند و وفاداری مشتریان میشود، پیادهسازی استراتژیهای موفق برندینگ است.
۷ عنصر که در استراتژی برای برند نیاز دارید!
استراتژی برندسازی، مجموعهای از عناصر است که برای ایجاد و تقویت هویت کسبوکارتان کاربرد دارد. ۷ عنصر اساسی مربوط به این حوزه عبارتند از:
1. هدف
هر برند نسبت به مشتریان خود تعهد دارد و باید هدف تعریف شدهای برای خود داشته باشد؛ این چیزی است که باعث تمایز شما از رقبایتان میشود! هنگام تعیین هدف بیزینس نباید فقط فروش محصولات را در نظر گرفت و باید به فایده و سود مشتریان هم توجه کرد. اگر هدف شما فقط کسب درآمد باشد، کسبوکارتان در بلند مدت از رقبا جا میماند. پس این خیلی مهم است که هدف شما به دو صورت کارکردی (ارزیابی میزان موفقیت) و بینالمللی (عملکرد قابل قبول در جهان) تعیین شود.
2. یکپارچگی و ثبات
یکی دیگر از استراتژیهای برندینگ، داشتن یکپارچگی و ثبات است. شما نباید با انجام فعالیتهای بیمورد مخاطبان را گیج کنید؛ در عوض باید فقط کارهایی که به ترقی برند شما کمک میکنند را انجام دهید. هر چیزی که برای تبلیغ و بازاریابی استفاده میکنید باید با پیام برند شما هماهنگ و در راستای استراتژی برند باشد. حتی توجه به المانهای صفحه برند در شبکههای اجتماعی نیز مهم است!
3. هیجانات
اگر میخواهید نزد مشتریان طوری به نظر برسید که دلشان بخواهد فقط از محصولات و خدمات شما بخرند باید از برندسازی احساسی استفاده کنید. مشتریان شما همیشه منطقی فکر نمیکنند. به همین دلیل از طریق تعامل با مخاطبان، ارتباط قوی ایجاد و این حس را به آنها القا کنید که با طرفداری از برندتان، موقعیت و پرستیژ خاصی دارند.
4. انعطافپذیری
در دنیایی که به سرعت در حال تغییر و تحول است باید انعطافپذیری برند خود را حفظ کنید و با موقعیتهای مختلف سازگار شوید. با داشتن انسجام، رویکرد خود را از رقبا متمایز و با تغییر شرایط بازار، موقعیت و جایگاه خود را حفظ کنید. از طرفی همیشه از تغییرات ایجاد شده برای خلق فرصت و جذب مشتریان جدید کمک بگیرید.
5. مشارکت کارکنان
در برقراری ارتباط با مشتریان و ایجاد تمایز با رقبا، مشارکت کارکنان خیلی مهم است. پرسنل شما باید خیلی حرفهای با مشتریان برخورد کنند و برای پاسخگویی به آنها آموزش ببینند. از طرفی باید محصولات و خدمات برند را به درستی معرفی کرده و در صورت نیاز فایلهای راهنما را مطالعه کنند. با پشتیبانی کارکنان از ارزشهای برند، روابط قوی با مشتریان شکل میگیرد.
6. وفاداری
یکی از استراتژیهای برندینگ، ایجاد حس وفاداری است. مشتریان باید دوست داشته باشند به سفیر برند شما تبدیل شوند و با معرفی آن به دوستان خود، برایتان مشتریان بیشتری جذب کنند. گاهی اوقات با یک تشکر ساده میتوانید وفاداری مشتریان خود را افزایش داده و از آنها در جهت تبلیغ و بازاریابی کسبوکارتان استفاده کنید.
7. آگاهی رقابتی
شما و رقبایتان در یک حوزه مشابه فعالیت دارید و مخاطبان هدفتان یکسان هستند. از این رو با ایجاد ارزش والاتر باید جایگاه خود را ارتقا داده و از تاکتیکهای موفق رقبا ایده بگیرید. همچنین تاکتیکهای شکست خورده را حذف کرده و اقدامات کسبوکارهای مشابه را تحت نظر داشته باشید تا دیگر اشتباهات آنها را تکرار نکنید.
انواع استراتژی برای ساخت برند
اگر استقبال محصولات و خدمات شما نزد مخاطبان هدف بالا باشد، برند شما ارتقا پیدا کرده و به پیشرفت و موفقیت خوبی میرسد. اکنون سوال اینجاست که انواع استراتژی برندسازی چیست و تیم بازاریابی چطور میتواند محصولات و خدمات شما را با ارزشهای کسبوکارتان همسو کند؟ به طور کلی استراتژی برندینگ ارزش برند شما را بالا میبرد. البته تاثیرگذاری آن به مخاطبان هدف، بودجه، صنعت و کمپینهای بازاریابی بستگی دارد. انواع استراتژی برای ساخت برند عبارتند از:
1. ساخت برند شخصی
این استراتژی برای یک فرد قابل استفاده است. در این نوع برندینگ از شخصیت فرد به عنوان برند استفاده میشود؛ مثل عطر نوید محمدزاده! برای آشنایی بیشتر با اصول این نوع برندینگ پیشنهاد میکنیم کتاب برندسازی شخصی اثر پیتر مونتویا را به عنوان جامعترین کتاب این حوزه بخوانید.
2. ساخت برند برای محصول
یکی از محبوبترین استراتژیهای برندینگ است که محصولات شما را نسبت به رقبا متمایز میکند. برای مثال خیلی افراد تا مدتها تاید را با پودر لباسشویی یا دلستر را با ماءالشعیر اشتباه میگرفتند؛ در حالی که تاید، نام تجاری یک برند معروف است. در جدول زیر ادامه مراحل ساخت برند برای محصول بررسی شده است:
تعیین هدف | مشخص کنید که برند شما چه اهدافی دارد و چه ارزشهایی به مخاطبان ارائه میدهد. |
تحقیقات بازار | بررسی کنید رقبای شما چه استراتژیهایی دارند و نقاط ضعف و قوت آنها چیست؟ |
تعیین هویت برند | یک نام خلاصه و معنی دار برای برند انتخاب کنید و با طراحی لوگو و عناصر بصری، هویت برند را شکل دهید. |
تبلیغات | به کمک رسانههای اجتماعی مختلف برای معرفی برند به مخاطبان هدف، تبلیغات آنلاین و آفلاین انجام دهید. |
برای مثال برند فانتا عملکرد بسیار خوبی داشته و هر شخصی که درباره نوشابههای نارنجی رنگ صحبت میکند، یاد آن میافتد. در تصویر زیر میتوانید برندینگ این نوشابه را ببینید:
3. ساخت برند برای شرکت
برندهای معروف برای شناخت بیشتر خود از محبوبیت نام شرکت استفاده میکنند. برای مثال رنگها، لوگوها، نوع بستهبندی و شعارهای برند برای بیشتر مشتریان شناخته شده هستند. برای مثال در تصویر زیر برند دومینو را میبینید که رنگ، لوگو و شعار آن مشخص است. حتی این شرکت با ایجاد هشتگ سامروایب_دومینو توانسته بازاریابی را بر اساس تجربه کاربران انجام دهد.
4. ساخت برند برای خدمات
برندینگ خدمات با تمرکز بر ارائه خدمات به مشتریان و برطرفسازی نیاز آنها باعث پیشرفت و موفقیت کسبوکار میشود. در این روش برند شما تلاش میکند تا با ارائه خدمات درجه یک به مشتری، ارزش خود را حفظ کند. در تصویر زیر برند تپسی را میبینید که برند خود را برای ارائه خدمات تاکسیهای اینترنتی ساخته است.
5. ساخت برند آنلاین
یکی از استراتژیهای برندسازی به صورت اینترنتی پیاده میشود. این روش به بازاریابی دیجیتال شباهت دارد و شامل طراحی سایت، ساخت صفحه در شبکههای اجتماعی، انتشار بلاگ و… است. امروزه بیشتر کسبوکارهای موفق از جنبههای مختلف برندینگ اینترنتی استفاده میشوند. برای مثال در تصویر زیر میتوانید ریبرندینگ بانک کارآفرین و ساخت برند آنلاین آن را ببینید:
6. ساخت برند پزشکی
امروزه در پزشکی به علت تبدیل شدن به یک بیزینس، باید قوانین برندسازی رعایت شود. از این رو درک واقع بینانه از مخاطب و جمعآوری اطلاعات راجع به او خیلی مهم است. در این نوع برندینگ میتوانیم مجموعههایی مانند درمانکده، پذیرش 24، دکتر دکتر، دکتر تو و… را نام ببریم یا پزشکانی که از طریق برندسازی شخصی به ساخت برند پزشکی میپردازند.
7. ساخت برند رستوران
برای اینکه رستوران شما نسبت به رقبا متمایز شود، باید یک هویت بصری قوی برای آن ایجاد کنید. با فراهم کردن یک تجربه بهیادماندنی از صرف غذایی لذیذ و خوشمزه نیز میتوانید برندسازی را انجام دهید. در تصویر زیر برند شیلا را میبینید که رستورانهای زنجیرهای دارد و همه مردم این لوگو، رنگ نارنجی و شعار سریع و لذیذ آن را میشناسند.
8. ساخت برند گردشگری
یکی از بزرگترین صنایع دنیا، گردشگری است و برای رقابت در این حوزه باید برندسازی حرفهای انجام شود. برای مثال اختصاص مزایای اقتصادی بیشتر به مشتری و پوشش برنامه بازدید از شهرها و کشورهای مختلف، خیلی مهم است.
9. ساخت برند منفرد
وقتی یک شرکت بزرگ محصولات جدیدی را به عنوان زیرمجموعه و مستقل از شرکت مادر تولید میکند، برند منفرد ساخته است. برای مثال شرکت کاله که برای ماجان، لاکتیویا و پمینا برندینگ مجزا انجام داده است.
برای مثال شرکت فرآوردههای غذایی سمیه یک شرکت تولیدکننده انواع کشک، آبلیمو، عرقیات، کنسروها و… است که برای محصول جدید خود تحت عنوان کشکام برندینگ انجام داده است.
10. ساخت برند نگرشی
بعضی وقتها شرکت برای بازاریابی محصولات خود به یک نگرش کلی دست پیدا میکند و سعی دارد تا با مارکتینگ احساسی، تجارت خود را توسعه دهد. هدف کلی این روش، ایجاد ارتباط عاطفی با مشتریان است. برای مثال برند نایکی در کنار تبلیغ محصولات، سبک زندگی سالم را ترویج میدهد. همچنین اپلیکیشن آپ با در نظر گرفتن بخش نیکوکاری در نرمافزار خود، از برندینگ نگرشی استفاده کرده است.
11. ساخت برند بدون برند
این نوع برندسازی با نام تجاری مینیمالیستی شناخته میشود و شامل برندهای عمومی است که میخواهند کاری کنند تا محصولاتشان با مشتری حرف بزنند!
مثالها:
- اپل: اگرچه اپل یک برند شناخته شده است، اما طراحی محصولاتش بسیار مینیمال و ساده است و تمرکز اصلی بر روی کارایی و تجربه کاربری است.
- نایک: نایک با شعار “Just Do It” به سادگی به مشتریان انگیزه میدهد تا به اهداف خود برسند.
- لگو: لگو با استفاده از قطعات ساده، به کودکان اجازه میدهد تا دنیای خود را بسازند.
12. ساخت برند از طریق جمع سپاری
در روش جمع سپاری یا (Crowdsourcing) از مردم کمک گرفته میشود تا برند شکل بگیرد. از این رو مشتری در فرایند نامگذاری برند حضور پیدا کرده و کم کم به آن علاقهمند میشود. برای مثال شما میتوانید پیش از راهاندازی کسبوکار خود با افتتاح حساب کاربری در پیج اینستاگرام و انتشار یک پست با مضمون coming soon به مخاطبان خود نشان دهید که در حال شروع یک کسبوکار هستید. سپس با برگزاری یک نظرسنجی، از مخاطبان بخواهید که نام پیشنهادی خود را اعلام کنند.
مثالهای عملی دیگر:
- نامگذاری محصولات: شرکتهای زیادی از جمعسپاری برای نامگذاری محصولات جدید خود استفاده میکنند. به عنوان مثال، شرکت لگو از طریق پلتفرم LEGO Ideas به کاربران خود اجازه میدهد تا ایدههای خود را برای ساخت ستهای جدید لگو ارائه دهند.
- طراحی لوگو: برخی از شرکتها از طریق مسابقات طراحی لوگو، از طراحان مستقل برای طراحی لوگوی خود استفاده میکنند.
- ایجاد شعار تبلیغاتی: شرکتها میتوانند از طریق نظرسنجی از مشتریان، شعار تبلیغاتی جذاب و به یاد ماندنی برای محصولات خود انتخاب کنند.
توسعه برند چیست؟
به فرایند ایجاد و تقویت شناخت، اعتبار و ارزش برند در ذهن مشتریان، توسعه برند (Brand Development) گفته میشود که مراحل مختلفی دارد:
- شناسایی هویت برند: مشخص کردن هدف برند، تعیین اسم و طراحی لوگوی خاص و منحصربهفرد برای ایجاد هویت بصری.
- تحلیل بازار: شناسایی رقبا، شناخت نقاط ضعف و قوت، مشخص کردن مخاطبان هدف و نیازهایشان.
- توسعه استراتژی برند: تصمیمگیری راجع به اینکه برند چگونه به بازار معرفی میشود و قصد انتقال چه پیامهایی را به مشتریان دارد.
- ارتباط با مشتریان: استفاده از رسانههای مختلف برای تبلیغ و بازاریابی، ایجاد حس وفاداری مشتریان با برقراری ارتباط موثر با آنها.
- ارزیابی عملکرد: دریافت بازخورد برای بهبود عملکرد کسبوکار و تنظیم استراتژیهای برند بر اساس تغییرات بازار و نیازهای مشتریان.
- حفظ و نگهداری: تضمین کیفیت محصولات و خدمات و تلاش برای رسیدن به رضایت حداکثری مشتریان.
آشنایی با مفاهیم برند
اکنون که میدانیم برندسازی چیست و چه استراتژیهایی دارد، وقت آن رسیده که با مفاهیم گوناگون این حوزه و تعریف آنها آشنا شویم. اگر شما هم هیچ دانشی درباره برندینگ ندارید و تازه در آغاز راه هستید، کتاب پنج و نیم مرحله اثر میشل جانسون را بخوانید که بیان سادهای دارد و به شکل داستانی تمام مفاهیم را تعریف میکند. در ادامه با یک جدول، تمام مفاهیم برندسازی را برایتان توضیح دادهایم:
جایگاهسازی | تعیین موقعیت برند در ذهن مشتریان با توجه به در نظر گرفتن رقبا، جایگاهسازی است. |
هویت | هویت برند شامل نام، لوگو و طراحی بصری بوده و چیزی است که در ذهن مشتری باقی میماند. |
شخصیت | شخصیت برند، صفات انسانی است که به برند شما نسبت داده میشود؛ مثل حرفهای، ماجراجو و… |
ارزش ویژه | مجموعه ارزشهایی که بدون توجه به محصولات به خود برند تعلق دارد و بر اساس وفاداری مشتریان تعیین میشود. |
صفات | ویژگیهای خاص و منحصربهفرد برند که باعث تمایز آن از رقبا میشود. |
تداعیات | افکار، احساسات و تصاویری که با گفتن نام برند در ذهن مخاطب تداعی میشود. |
تصویر | مربوط به دیدگاه مشتریان نسبت به برند و نحوه تداعی آن در ذهنشان است. |
صدا | چیزی که برند برای انتقال پیام صوتی به مخاطبان استفاده میکند. |
تجربه | تجربهای که مشتریان از تعامل با برند به دست آوردهاند؛ از خرید گرفته تا خدمات پس از فروش. |
شناخت | شناخت برند به این معنی است که مصرفکننده بدون دیدن اسم برند چقدر میتواند از طریق لوگو، بستهبندی یا شعارهای تبلیغاتی آن را تشخیص دهد. |
یادآوری | فرایند به خاطر آوردن نام برند در حافظه به شکل ناخودآگاه است. |
آگاهی از برند | آشنا بودن مردم عادی و مخاطبان هدف با برندتان را نشان میدهد. |
ارزش برند | شامل ارزش اقتصادی و ارزش درک شده برند توسط مشتری است. |
مدیریت برند | به فرایند برنامهریزی و نظارت بر فعالیتها با هدف ایجاد و حفظ ارزش برند گفته میشود. |
فرهنگ برند | ارزشها و باورهای برند که بین کارکنان و مشتریان مشترک است. |
وعده برند | تعهداتی که برند در قبال ارائه محصولات و خدمات به مشتریان میدهد. |
پیام برند | شعار و هدف کسبوکار شما که مخاطب به وسیله آن برند را میشناسد. |
سفیر برند | کسی که به نمایندگی از برند آن را تبلیغ کرده و باعث افزایش اعتبار کسبوکارتان میشود. |
داستان برند | روایتی که برند برای ارتباط عاطفی با مشتریان درباره ارزشهایش تعریف میکند. |
شکاف برند | تفاوت چیزی که برند از انتظارات مشتریان فکر میکند با واقعیت است. |
تعمیم برند | تعمیم برند شامل ارائه محصولات جدید در حوزههای مختلف یا ایجاد بازار هدف جدید با هدف گسترش برند است. |
نقاط تماس برند و مشتری | هر راه ارتباطی که مشتری با برند دارد. |
برای برندسازی به چه ابزارهایی نیاز دارید؟
با داشتن یک برنامه و استراتژی موفق میتوانید از ابزارهای برندینگ در جهت پیشرفت و توسعه کسبوکارتان استفاده کنید:
- انواع صوت: پادکست، افکتهای صوتی، شعرهای تبلیغاتی، بازاریابی رادیویی و…
- انواع ویدئو: کلیپهای تبلیغاتی، معرفی کارکنان، راهنمای خرید و استفاده از محصولات و…
- اینترنت و شبکههای اجتماعی: سایت، لینکدین، اینستاگرام، بنرهای دیجیتال و…
- وبینارها: برگزاری وبینار با موضوعات گوناگون برای معرفی برند و محصولات و خدمات آن
- رویدادها: همایش، گردهمایی، سمینار، سالگرد، جشن برای کسب افتخارات خاص و…
- بازاریابی محتوا: تولید محتوا برای سایت، طراحی بروشور محصولات، استفاده از انواع رپورتاژها و…
- ابزارهای بصری: طراحی لوگو، بستهبندی، بروشور و…
در ۹ مرحله برندسازی موفق داشته باشید
ساختن برند فقط در یک مرحله امکانپذیر نیست و باید طی سلسله مراتب خاصی صورت بگیرد. کتاب برندسازی در هفت گام نوشته فرزاد مقدم یکی از مواردی است که باید در لیست خواندنیهای شما قرار بگیرد؛ زیرا این نویسنده بعد از معرفی مفهوم برندینگ و چالشهای آن در فصل آخر، در ۷ فصل میانی راجع به مراحل مختلف این فرایند توضیح داده است. ما در ادامه به طور خلاصه گفتیم که چطور در ۹ مرحله، برندتان را بسازید.
1. تعیین هدف کسب و کار
برای برندینگ موفق باید هدف کسبوکارتان را تعیین و تلاشهای خود را در آن مسیر هدایت کنید. شما میتوانید با پرسیدن این ۳ سوال هدف برندتان را پیدا کنید:
- کسبوکار من چه ویژگیهای منحصربهفردی دارد و چه ارزشی به مشتری ارائه میدهد؟
- چطور میتوانم نسبت به رقبا متمایز شوم؟
- چرا کسبوکار من شکل گرفته و قرار است چه کاری انجام دهد؟
2. شناسایی رقبا
مرحله دوم برندسازی این است که با شناخت رقبا، جایگاه خود را تشخیص دهید و نقاط ضعف و قوتتان را بشناسید. شما باید ببینید رقیبان اصلی شما چه کسانی هستند، چه موفقیتها و شکستهایی داشتهاند، از چه روشهای بازاریابی استفاده میکنند و…
3. تعیین مخاطب هدف
با توجه به اینکه هیچ وقت نمیتوانید نیاز تمام افراد را برطرف کنید، مخاطبان هدف خود را شناسایی و فقط روی آنها تمرکز کنید. برای مثال برند پریل با داشتن شعار «فقط یک قطره کافی است» مخاطبانی را مورد هدف قرار داده که به صرفه بودن محصول برایشان خیلی مهم است.
4. تعیین ماموریت و چشم انداز
در این مرحله اهداف بلند مدت و ماموریتهایی که قصد انجام آنها را دارید، مشخص کنید. با انجام دادن ماموریتها (کارهای در حال انجام) میتوانید به چشماندازی که برای برندتان مشخص کردهاید، برسید.
مثال:
- تپسی: ایجاد یک سیستم حملونقل هوشمند و کارآمد در ایران.
- گوگل: سازماندهی اطلاعات جهانی و ساخت آن به سادگی قابل دسترسی و استفاده برای همه.
5. یافتن صدا و لحن برند
صدا و لحن برند شما در نحوه ارتباط با مشتریان نقش دارد و شخصیت کسبوکارتان را تداعی میکند. به همین دلیل باید متناسب با نوع فعالیت برند و برای مخاطبان، جذاب و ترغیبکننده باشد.
مثال:
- نستله: گرم، خانوادگی و قابل اعتماد (مثلاً در تبلیغات شیر نستله)
- نایک: جسور، انگیزشی و رقابتی (مثلاً در تبلیغات محصولات ورزشی)
6. خلق پیام و داستان شخصیت برند
یکی از مراحل مهم برندسازی این است که داستان شرکت خود را به طور احساسی و قهرمانگونه روایت کنید. برای مثال توضیح دهید چه شخصیتی دارید، چطور ایده ساخت برند را به دست آوردهاید، در این راه با چه چالشهایی مواجه شدید و…
مثال:
- دیجیکالا: داستان دیجیکالا درباره یک جوان ایرانی است که با هدف آسانتر کردن خرید آنلاین، این فروشگاه اینترنتی را تاسیس کرد.
- آدیداس: داستان آدیداس در مورد سه برادر آدولف، رودولف و کارل است که با هدف تولید کفشهای ورزشی باکیفیت، این برند را تاسیس کردند.
7. ساخت هویت بصری کسب و کار
در این مرحله با طراحی لوگو، تایپوگرافی و فونت، پالت رنگی انتخاب شده، سبک عکاسی و تصاویر، هویت بصری کسبوکار خود را شکل میدهید. این المانها در همه بخشهای کسبوکار شما (سایت، شبکههای اجتماعی، بروشور و… ) کاربرد دارند.
مثال:
- کوکاکولا: لوگو و رنگ قرمز کوکاکولا در سراسر جهان شناخته شده است و نمادی از شادی و نشاط است.
- نایکی: علامت تیک نایکی به عنوان یکی از شناختهشدهترین لوگوهای جهان، نمادی از سرعت و حرکت است.
8. ایجاد یکپارچگی در برند
هویت برند خود را در همه چیز منعکس کنید؛ یعنی کاری کنید وقتی مشتری چیزی میبیند، میخواند یا میشنود ناخودآگاه برند شما را به یاد بیاورد. برای مثال درمانکده در تمام شبکههای اجتماعی و سایتهای خود از این لوگو استفاده میکند. در نتیجه مخاطبان با مشاهده این لوگو و نشان به یاد درمانکده میافتند.
مثال:
- ایرانسل: لوگو و رنگهای ایرانسل در همه کانالهای ارتباطی این شرکت، از جمله تبلیغات تلویزیونی، بیلبوردها و وبسایت، به کار رفته است.
- دیجیکالا: رنگ نارنجی و لوگو دیجیکالا در همه بخشهای این فروشگاه اینترنتی، از جمله اپلیکیشن و بستهبندی محصولات، دیده میشود.
9. ثابت ماندن
به ویژگیهای برند خود وفادار مانده و مدام آنها را تغییر ندهید. با داشتن ثبات میتواند فرهنگ و هویت شرکت را حفظ و کارکنان جدید را با چشم انداز و ارزشهای برند همسو کنید. ۶۳ درصد از مشتریان هم تمایل بیشتری به خرید از برندهای نام آشنا دارند. برای مثال رستورانهای زنجیرهای شیلا که فعالیت خود را از سال ۱۳۷۸ شروع کردند، هنوز هم با همان برندینگ به کار خود ادامه میدهند. همچنین برندهای مختلفی مانند ایرانسل، باسلام، یک پی، علی بابا و… نیز ریبرندینگ داشتند.
آشنایی با قوانین برندسازی
اکنون شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که قوانین برندسازی چیست؟ در ادامه مهمترین موارد برایتان بررسی شده که عبارتند از:
- اول بودن از برتر بودن بهتر است.
- اگر اول بودن در یک طبقه سخت است، طبقه دیگری بسازید.
- چیزی که از ورود به بازار بهتر است، وارد شدن به دنیای ذهن مشتریان است.
- بازاریابی جنگ تصورات است نه محصولات!
- داشتن کلمهای در ذهن مشتریان، تاثیرگذارترین مفهوم در بازاریابی است.
- برای دو شرکت، یک کلمه مشترک در ذهن مشتری وجود ندارد.
- استراتژی مورد استفاده شما وابسته به پلهای است که بر نردبان روی آنایستادهاید.
- در طولانی مدت بازار به محل مسابقه دو اسب تبدیل میشود.
- اگر بخواهید جایگاه دوم را کسب کنید، رهبر بازار استراتژی شما را مشخص میکند.
- با گذر زمان، مقوله تقسیم به دو یا چند مقوله تقسیم میشود.
- آثار بازاریابی در گذر زمان خودش را نشان میدهد.
- برای توسعه محصولات با نام تجاری قبلی، فشار غیر قابل مقاومتی وجود دارد.
- برای اینکه یک چیزی به دستآورید باید یک چیز دیگر را از دست بدهید.
- وقتی یک امتیاز منفی را قبول کنید، مشتری به شما یک امتیاز مثبت میدهد.
- در هر موقعیتی فقط یک حرکت، نتیجه نهایی را مشخص میکند.
- اگر استراتژی رقبا را ندانید، آینده غیر قابل پیشبینی میشود.
- موفقیت غرور میآورد و غرور میتواند باعث شکست شما شود.
- بیشتر وقتها شرایط برعکس چیزی است که مطبوعات میگویند.
- برنامههای موفق به جای مبتنی بودن بر مد، بر اساس روندها تنظیم میشوند.
- بدون داشتن پول کافی، ایده شما به نتیجه خاصی نمیرسد.
- باید در انتظار شکست باشید و آن را بپذیرید.
نکات مهم در برندینگ
بعد از شناخت مفهوم برندسازی، قطعا باید مهمترین نکات آن را هم بدانید. مهمترین نکاتی که رعایت آنها در ساخت برند الزامی است، عبارتند از:
- تحلیل رقبا به شما کمک میکند تا با شناسایی نقاط ضعف و قوت رقبا بتوانید فرصتهای موجود در بازار را شناسایی کنید.
- ایجاد ارتباط صمیمانه باعث حس اعتماد و افزایش وفاداری مشتریان میشود.
- با انجام استراتژیهای بازاریابی خودکار میتوانید در وقت و هزینهتان صرفهجویی کنید. برای مثال میتوانید بهصورت دورهای برای مشتریان خود پیام تبریک یا تخفیف، جایزه و… بفرستید.
- نظرسنجی و گرفتن بازخورد از مشتریان باعث میشود بتوانید نیازها و انتظارات آنها را بهتر درک کنید.
- انتخاب رنگها بر اساس مفاهیمی که دارند، میتواند تاثیر زیادی روی موفقیت برندینگ داشته باشد. بهگونهای که احتمال شناسایی یک برند توسط مشتریان را تا ۸۰ درصد افزایش میدهد. مطابق جدول زیر، رنگ را متناسب با مفهوم برند خود انتخاب کنید:
رنگ | مفهوم |
قرمز | انرژی، هیجان، عشق |
آبی | اعتماد، امنیت، آرامش |
سبز | رشد، طبیعت، سلامتی |
زرد | خوشحالی، خلاقیت |
نارنجی | هیجان، حرارت، دوستی |
بنفش | لوکس، خلاقیت، معنویت |
سیاه | قدرت، جدیت |
سفید | پاکی، سادگی، جاودانگی |
- برای ارتباط نزدیک با مشتریان و انجام تبلیغ و بازاریابی از شبکههای اجتماعی و مزایای آن بهرهمند شوید.
- هویت واقعیتان را نشان دهید و کسبوکار خود را از بقیه رقبا متمایز کنید.
- به سوالات و نظرات مشتریان به سرعت و دلسوزانه جواب دهید تا اعتماد آنها را به دست بیاورید.
هر آنچه که در ساخت برند باید در نظر بگیرید
ساخت برند فقط گذاشتن یک نام مناسب و هویت برای برند نیست، بلکه باید در تمام کسبوکار جریان پیدا کند. به همین دلیل پیشنهاد میکنیم در تمام موارد زیر، اصول برندینگ را در نظر بگیرید:
1. طرح متن و فونت
برای برندینگ علاوه بر محتوا، طرح متن و فونت هم مهم است. فونتهای استفاده شده در سایت، کارت ویزیت و… برداشت مخاطب از برند شما را شکل میدهند. بنابراین باید از یک فونت فارسی زیبا و برازنده برای ارتباط با مخاطب استفاده شود.
2. شکلهای هندسی
شکلهایی که در طراحیهای خود استفاده کردهاید، روی ضمیر ناخودآگاه مشتری تاثیر میگذارند. برای مثال اشکال گرد نمایانگر وحدت و شراکت و خطوط راست و اشکال نوک تیز نمایانگر ثبات و اراده هستند.
3. طرح ایمیل
ایمیلها و مکاتبات شما با مشتریان باید در یک قالب مشخص و با لحن مناسب انجام شوند. درست مثل اطلاعات متنی سایت که با بیان واضح و شیوا، مخاطبان هدف را نشانه میگیرند.
4. کارت ویزیت
برای اینکه برداشت اولیه مخاطب مثبت باشد، برای برند خود کارت ویزیت بسازید. بدین ترتیب در ذهن مخاطب ماندگار شده و به شناخته شدن برند خود کمک میکنید.
5. هدایای تبلیغاتی
یکی از روشهای جذب و حفظ مشتری، ارائه هدایای تبلیغاتی است. میتوانید یک خودکار، دفترچه یادداشت، ماگ، تقویم و… را به عنوان هدیه در کنار محصول به مشتری ارائه دهید.
6. بستهبندی محصول
قبل از امتحان کردن محصول، مشتری بستهبندی آن را چک میکند. بستهبندی محصول برند شما باید نسبت به رقبا متمایز باشد و مشتری را ترغیب به خرید کند.
7. پوشش کارکنان
ظاهر کارکنان بر تصویر برند شما تاثیر میگذارد. از این رو بهتر است برند شما برای پرسنل یک یونیفرم مخصوص طراحی کند یا نشان برند شما روی لباس کارکنان یا به عنوان گردن آویز استفاده شود.
8. طراحی لوگو
یکی از عناصر برجسته هویت برند، طرح لوگو یا نماد برند است که به شکل متن، تصویر یا ترکیبی از این دو ساخته میشود. ۷۵ درصد از مشتریان هویت یک برند را به لوگوی آن میشناسند. لوگوی برند شما باید:
- مربوط به کاری که انجام میدهید، باشد.
- ساده و ماندگار باشد.
- متمایز باشد و با لوگوی شرکتهای دیگر فرق کند.
- تطبیقپذیر باشد و با کوچک و بزرگ شدن یا تغییر پس زمینه دچار افت کیفیت نشود.
9. طراحی وبسایت
یکی از اصلیترین عناصر شکل دهنده هویت برند، وبسایت است که برای کسبوکارهای اینترنتی اهمیت زیادی دارد. وب سایت شما باید:
- بینقص باشد.
- باطلاعات لازم راجع به برند، خدمات و محصولات را در اختیار کاربر قرار دهد.
- عناصر و بخشهای مختلف وبسایت با هم هماهنگی داشته باشند.
- برای تقویت حس اعتماد به مشتری، تصاویر کارکنان شرکت در آن قرار بگیرند.
- محتوای متنی آن لحن مناسبی داشته و علایق مخاطب را مورد هدف قرار دهد.
رایجترین اشتباهات در برندسازی
برندینگ هم مثل سایر موارد دیگر میتواند با یک اشتباه کوچک خراب شود و تمام زحمات شما را بر باد بدهد. در ادامه رایجترین اشتباهات در برندسازی بررسی شده تا صاحب کسبوکار با اجتناب از آنها موفقیت خود را حتمی کند:
1. دوری از عوامل موفقیت کسب و کار
مخاطب کنونی شما باید بتواند در هر شرایطی برندتان را تشخیص دهد. در غیر این صورت احتمال از دست دادن مشتریان وفادار خیلی زیاد است. پیشنهاد میدهیم تصویر اصلی برند خود را در تمام طرحهای جدید حفظ کنید.
- مثال: یک برند مد که در ابتدا با طراحیهای مینیمال و رنگهای خنثی شناخته میشد، ناگهان شروع به تولید لباسهای طرحدار و رنگارنگ میکند تا با ترندهای جدید همسو شود. این تغییر ناگهانی میتواند باعث سردرگمی مشتریان وفادار شود که به دنبال سبک مینیمال برند بودند.
- توضیح: حفظ هویت اصلی برند به معنای ایجاد اعتماد و وفاداری در مشتریان است. تغییرات ناگهانی و بزرگ در ظاهر و سبک برند میتواند این اعتماد را از بین ببرد.
2. پرهیز از مبهم و کلیشهای بودن
برای اینکه برند شما نابود نشود، باید بدون ابهام با مخاطبان حرف بزنید و تصویری دقیق از برندتان ترسیم کنید. همچنین بهتر است از کلیشههای رایج استفاده نکنید و هنگام نوشتن هرگونه متن برای برندینگ، به جای تمرکز بر ویژگیها راجع به منافع صحبت کنید.
- مثال: یک شرکت مشاوره که از عباراتی مانند “راه حلهای نوآورانه” و “تیم متخصص” استفاده میکند. این عبارات بسیار کلی هستند و هیچ تصویری مشخصی از خدمات شرکت ارائه نمیدهند.
- توضیح: برند باید با زبان ساده و قابل فهم با مشتریان ارتباط برقرار کند و مزایای منحصر به فرد خود را به وضوح بیان کند. به جای استفاده از کلیشهها، بهتر است از عبارات خاص و قابل اندازهگیری استفاده شود.
3. عدم هماهنگی میان پلتفرمهای مختلف
برای ایجاد برندسازی قوی، انسجام و هماهنگی را در پلتفرمهای مختلف رعایت کنید. برای مثال از لوگو، رنگها و فونتهای مشابه استفاده کنید و هویت منسجمی از برندتان به مشتری ارائه دهید.
- مثال: یک برند پوشاک که در وبسایت خود از لوگوی رنگی و فونت مدرن استفاده میکند، اما در شبکههای اجتماعی از لوگوی سیاه و سفید و فونت کلاسیک استفاده میکند.
- توضیح: عدم هماهنگی در عناصر بصری برند میتواند باعث سردرگمی مشتریان شود و تصویری غیرحرفهای از برند ایجاد کند.
4. داشتن نگرش محلی
دوراندیش باشید و به این فکر کنید که برند خود را بیرون از مرزها و در شهرها و کشورهای مختلف توسعه دهید. نباید فقط منطقه یا کشور محل زندگی خود را در نظر بگیرید.
- مثال: یک برند تولید مواد غذایی محلی که تنها در بازارهای محلی فعالیت میکند و قصد ندارد به بازارهای بزرگتر نفوذ کند.
- توضیح: محدود کردن برند به یک منطقه خاص میتواند مانع از رشد و توسعه آن شود. برندهای موفق به دنبال بازارهای جهانی هستند و برای گسترش خود برنامهریزی میکنند.
5. استفاده نادرست از برند
به درستی از برندتان استفاده کنید، فکر نکنید هر چه بیشتر بهتر است! نام و لوگوی شرکت شما باید محتاطانه استفاده شوند. همچنین هویت برند شما نباید با رویدادهایی که بیارزش هستند، تحت تاثیر قرار بگیرد؛ زیرا باعث آشفتگی ذهن مخاطبان و سلب اعتماد آنها میشود.
- مثال: یک برند مد که از لوگوی خود برای تبلیغ محصولات غیرمرتبط استفاده میکند (مثلاً محصولات آرایشی).
- توضیح: استفاده بیش از حد و نامناسب از برند میتواند باعث کاهش ارزش آن شود و به اعتبار برند آسیب برساند.
6. توجه بیش از حد به روند جدید طراحی
اورجینال بمانید؛ یعنی خودتان باشید و با الهام گرفتن از روندهای جدید بر اساس جدیدترین تغییرات به روز شوید. فقط حواستان باشد بیش از حد روی آپدیت بودن وسواس به خرج ندهید.
- مثال: یک برند فناوری که هر ساله طراحی محصولات خود را به طور کامل تغییر میدهد تا با آخرین ترندهای طراحی همسو شود.
- توضیح: تغییر مداوم ظاهر برند میتواند باعث سردرگمی مشتریان و کاهش وفاداری آنها شود. برند باید هویتی پایدار داشته باشد و تغییرات آن تدریجی و منطقی باشد.
سخن پایانی
در این مقاله دانستید که برندسازی چیست و چگونه میتوانید آن را انجام دهید. اگر شما هم قصد دارید کسبوکار خودتان را راه بیندازید یا بعد از سالها فعالیت قصد دارید تغییر و تحولی در کسبوکارتان ایجاد کنید، کافی است با این اصول بیشتر آشنا شوید. البته این فرایند به قدری باید اصولی پیش برود که نیاز به ساعتها آموزش و درک مفاهیم مختلف آن دارد تا در نهایت بتوان بهترین استراتژی را انتخاب کرد. شما میتوانید با دریافت مشاوره کسب و کار از آکادمی پاکراه از این مزیت برخوردار شوید یا سوالات خود را در بخش نظرات همین صفحه بنویسید تا کارشناسان ما در اسرع وقت به شما پاسخ دهند.