مطالعات امکان‌سنجی و تحقیقات بازار دو ابزار قدرتمند در جعبه‌ابزار هر کسب‌وکار هستند که به ما کمک می‌کنند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیریم. هر دوی این مطالعات نقش مهمی در موفقیت یک پروژه یا محصول جدید ایفا می‌کنند، اما اغلب اوقات با هم اشتباه گرفته می‌شوند.
در این مقاله از آکادمی کسب و کار پاکراه، قصد داریم به بررسی دقیق تفاوت‌های بین مطالعات امکان‌سنجی و تحقیقات بازار بپردازیم. با مطالعه این مقاله، شما به وضوح خواهید دید که هر یک از این مطالعات به چه سوالاتی پاسخ می‌دهند و چه نقشی در فرآیند تصمیم‌گیری دارند. در نهایت، با درک تفاوت‌های این دو، شما قادر خواهید بود تا در پروژه‌های خود از ابزار مناسب استفاده کرده و به نتایج بهتری دست یابید.
تفاوت تحقیقات بازار و مطالعات امکان سنجی در یک نگاه
| ویژگی | مطالعات امکان سنجی | تحقیقات بازار |
| هدف اصلی | ارزیابی کلی یک ایده یا پروژه از نظر فنی، اقتصادی، قانونی و عملیاتی برای تصمیم‌گیری در مورد اجرای آن | شناسایی نیازها، ترجیحات و رفتارهای مشتریان در یک بازار خاص برای طراحی استراتژی‌های بازاریابی |
| دامنه | گسترده و شامل تمام جنبه‌های مرتبط با پروژه | محدود به یک بازار یا محصول خاص |
| روش ها | تحلیل مالی، ارزیابی فنی، بررسی قانونی، مصاحبه، نظرسنجی، تحلیل داده‌های بازار | مصاحبه، نظرسنجی، تحلیل داده‌های بازار، گروه‌های کانونی |
| خروجی | گزارش جامعی که نشان می‌دهد پروژه قابل اجرا است یا خیر | گزارش‌هایی که اطلاعات جامعی در مورد بازار و مشتریان ارائه می‌دهد |
| کاربرد | قبل از سرمایه‌گذاری در یک پروژه بزرگ، راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید | قبل از توسعه محصول جدید، تغییر استراتژی بازاریابی، ورود به بازار جدید |
مطالعات امکان سنجی چیست؟
مطالعات امکان‌سنجی مثل یک تست بزرگ قبل از شروع یک پروژه است. تصور کنید می‌خواهید یک رستوران جدید راه اندازی کنید. قبل از اینکه هزینه زیادی برای اجاره مکان، خرید تجهیزات و استخدام پرسنل کنید، می‌خواهید مطمئن شوید که این ایده واقعاً عملی است و احتمال موفقیتش بالاست.
مطالعه امکان‌سنجی به شما کمک می‌کند تا به این سوالات پاسخ دهید:
- آیا مردم در این منطقه به غذاهای شما علاقه‌مند هستند؟
- آیا رقبای زیادی در این منطقه وجود دارد؟
- هزینه‌های راه اندازی و اداره رستوران چقدر خواهد بود؟
- آیا درآمد کافی برای پوشش هزینه‌ها و کسب سود وجود خواهد داشت؟
- آیا مجوزهای لازم برای راه‌اندازی رستوران را می‌توانید بگیرید؟
به عبارت دیگر، مطالعات امکان‌سنجی به شما کمک می‌کند تا ریسک‌های احتمالی را شناسایی کرده و قبل از شروع پروژه، تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید.
تحقیقات بازار چیست؟
تحقیقات بازار مثل یک چراغ قوه‌ای است که به شما کمک می‌کند تا بازار را بهتر ببینید. تصور کنید می‌خواهید یک محصول جدید تولید کنید. قبل از اینکه هزینه زیادی برای تولید و تبلیغات این محصول صرف کنید، می‌خواهید بدانید که آیا مردم به این محصول نیاز دارند و حاضرند برای آن پول پرداخت کنند یا خیر.
تحقیقات بازار به شما کمک می‌کند تا به این سوالات پاسخ دهید:
- چه کسانی مشتریان بالقوه محصول شما هستند؟
- مشتریان شما چه ویژگی‌هایی دارند و به چه چیزی علاقه‌مند هستند؟
- رقبا چه محصولاتی را ارائه می‌دهند و چه نقاط قوتی دارند؟
- بهترین راه برای معرفی محصول شما به مشتریان چیست؟
به عبارت دیگر، تحقیقات بازار به شما کمک می‌کند تا نیازها و خواسته‌های مشتریان را بهتر درک کرده و محصول یا خدماتی را تولید کنید که برای آن‌ها جذاب باشد.
بررسی تفاوت ها
مطالعات امکان سنجی و تحقیقات بازار 5 تفاوت با هم دارند که در ادامه این مقاله از آکادمی پاکراه تمامی این دلایل را با مثال بررسی خواهیم کرد.
- هدف اصلی
- دامنه
- روش
- خروجی
- کاربرد
1. هدف اصلی
مطالعات امکان‌سنجی به شما می‌گوید که آیا می‌توانید کاری را انجام دهید. اما تحقیقات بازار به شما می‌گوید که چگونه می‌توانید کاری را انجام دهید.
هدف اصلی مطالعات امکان‌سنجی
مطالعات امکان‌سنجی مثل یک تست بزرگ قبل از شروع یک پروژه است. هدف این است که ببینیم آیا این پروژه قابل اجرا است یا خیر.
مثال:
فرض کنید می‌خواهید یک اپلیکیشن جدید برای سفارش غذا راه‌اندازی کنید. مطالعات امکان‌سنجی به شما نشان می‌دهد که آیا از نظر فنی می‌توانید این اپلیکیشن را بسازید، آیا مردم به آن نیاز دارند، آیا هزینه‌های توسعه آن توجیه‌پذیر است و آیا مجوزهای لازم را می‌توانید بگیرید یا خیر.
هدف اصلی تحقیقات بازار
تحقیقات بازار مثل یک چراغ قوه‌ای است که به شما کمک می‌کند تا بازار را بهتر ببینید. هدف این است که بفهمید مشتریان شما چه می‌خواهند و چگونه می‌توانید محصول یا خدمات خود را به آن‌ها بفروشید.
مثال:
در مثال اپلیکیشن سفارش غذا، تحقیقات بازار به شما کمک می‌کند تا بفهمید مردم چه نوع غذاهایی را ترجیح می‌دهند، چقدر حاضرند برای سفارش غذا آنلاین هزینه کنند، از کدام اپلیکیشن‌های رقیب استفاده می‌کنند و چه ویژگی‌هایی در یک اپلیکیشن سفارش غذا برایشان مهم است.
2. دامنه
مطالعات امکان‌سنجی، به کل پروژه نگاه می‌کند تا ببیند آیا این پروژه از نظر فنی، مالی و قانونی امکان‌پذیر است یا نه. اما تحقیقات بازار، فقط به بازار و مشتریان نگاه می‌کند تا بفهمد که آیا محصول یا خدمتی که می‌خواهیم ارائه دهیم مورد تقاضا است یا نه.
دامنه مطالعات امکان‌سنجی
مطالعات امکان‌سنجی به صورت کلی به تمام جنبه‌های یک پروژه نگاه می‌کند. این شامل بررسی فنی، مالی، قانونی، عملیاتی، و حتی تاثیرات اجتماعی و محیط زیستی پروژه میشود.
مثال:
اگر بخواهیم یک کارخانه تولید پلاستیک جدید بسازیم، مطالعات امکان‌سنجی به بررسی مواردی مثل تکنولوژی مورد نیاز، هزینه‌های ساخت و راه‌اندازی، مجوزهای لازم، تأمین مواد اولیه، نیروی کار مورد نیاز، اثرات زیست محیطی و … می‌پردازد.
دامنه تحقیقات بازار
تحقیقات بازار به صورت تخصصی روی بازار و مشتریان تمرکز می‌کند. این تحقیقات به دنبال یافتن اطلاعاتی درباره نیازهای مشتریان، رفتار خرید آن‌ها، رقبا، روندهای بازار و … است.
مثال:
اگر بخواهیم یک محصول جدید مانند یک نوع نوشیدنی جدید را به بازار عرضه کنیم، تحقیقات بازار به بررسی مواردی مثل سلیقه مشتریان، قیمت‌های رقبای مشابه، کانال‌های توزیع مناسب، تبلیغات موثر و … می‌پردازد.
3. روش
مطالعات امکان‌سنجی از روش‌های متنوعی برای بررسی همه جوانب یک پروژه استفاده می‌کند، در حالی که تحقیقات بازار بیشتر روی جمع‌آوری اطلاعات درباره بازار و مشتریان تمرکز دارد و از روش‌هایی مانند نظرسنجی و مصاحبه استفاده می‌کند.
روش‌های مطالعات امکان‌سنجی
مطالعات امکان‌سنجی برای بررسی جامع یک پروژه، از روش‌های متنوعی استفاده می‌کند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- تحلیل مالی: بررسی هزینه‌ها، درآمدها، سود و زیان پروژه برای تعیین توجیه‌پذیری اقتصادی آن.
- ارزیابی فنی: بررسی امکان‌پذیری فنی پروژه از نظر تکنولوژی، تجهیزات و نیروی انسانی.
- بررسی قانونی: بررسی قوانین و مقررات مرتبط با پروژه و اطمینان از رعایت آن‌ها.
- تحلیل ریسک: شناسایی و ارزیابی ریسک‌های احتمالی پروژه و ارائه راهکارهای کاهش آن‌ها.
- تحقیقات بازار: این بخش از مطالعات امکان‌سنجی به بررسی بازار هدف، رقبا و مشتریان می‌پردازد و معمولاً از روش‌های مشابه تحقیقات بازار استفاده می‌کند.
روش‌های تحقیقات بازار
تحقیقات بازار برای جمع‌آوری اطلاعات درباره بازار و مشتریان، از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
- نظرسنجی: پرسیدن سوالات از یک گروه نمونه از مشتریان برای جمع‌آوری نظرات و دیدگاه‌های آن‌ها.
- مصاحبه: گفتگو با افراد متخصص یا مشتریان برای کسب اطلاعات دقیق‌تر و عمیق‌تر.
- تحلیل داده‌های بازار: بررسی داده‌های موجود در بازار مانند آمار فروش، سهم بازار رقبا و روندهای بازار.
- گروه‌های کانونی: تشکیل گروهی از افراد برای بحث و گفتگو درباره یک موضوع خاص.
- مشاهده: مشاهده مستقیم رفتار مشتریان در محیط‌های واقعی.
مثال:
فرض کنید می‌خواهیم یک کافه جدید در یک منطقه خاص افتتاح کنیم.
- مطالعات امکان‌سنجی: برای این پروژه، علاوه بر تحلیل مالی و بررسی مجوزهای لازم، باید به بررسی فنی تجهیزات کافه، بررسی رقبا در منطقه و همچنین انجام یک تحقیق بازار کوچک برای سنجش تقاضای مردم برای کافه در آن منطقه بپردازیم.
- تحقیقات بازار: در این بخش، می‌توانیم از روش‌های مختلفی مانند نظرسنجی از مردم محلی، مصاحبه با صاحبان کافه‌های دیگر، تحلیل داده‌های جمعیتی منطقه و مشاهده عادات مصرف قهوه مردم استفاده کنیم.
4. خروجی
خروجی یا محصول نهایی هر یک از این مطالعات، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار ما قرار می‌دهد که برای تصمیم‌گیری‌های بعدی بسیار مهم است.
خروجی مطالعات امکان‌سنجی
- گزارش جامع: نتیجه مطالعات امکان‌سنجی معمولاً یک گزارش جامع و مفصل است که تمام جوانب پروژه را بررسی کرده است. این گزارش شامل تحلیل مالی، فنی، قانونی، و ریسک‌های پروژه است.
- تصمیم‌گیری نهایی: مهم‌ترین هدف این گزارش، ارائه اطلاعات کافی برای تصمیم‌گیری در مورد اجرای یا عدم اجرای پروژه است. به عبارت دیگر، این گزارش به ما می‌گوید که آیا این پروژه ارزش سرمایه‌گذاری دارد یا خیر.
مثال:
در مثال کارخانه تولید پلاستیک، خروجی مطالعات امکان‌سنجی یک گزارش کامل خواهد بود که نشان می‌دهد آیا ساخت این کارخانه از نظر فنی امکان‌پذیر است، آیا سودآوری خواهد داشت، چه مجوزهایی نیاز است و چه ریسک‌هایی وجود دارد.
خروجی تحقیقات بازار
- گزارش تحلیل بازار: نتیجه تحقیقات بازار نیز معمولاً به صورت یک گزارش ارائه میشود. این گزارش شامل اطلاعات جامعی درباره بازار هدف، مشتریان، رقبا، روندهای بازار و فرصت‌های موجود است.
- استراتژی‌های بازاریابی: بر اساس اطلاعات به دست آمده از تحقیقات بازار، می‌توان استراتژی‌های بازاریابی مناسب برای محصول یا خدمات را طراحی کرد.
مثال:
در مثال نوشیدنی جدید، خروجی تحقیقات بازار یک گزارش خواهد بود که نشان می‌دهد چه گروه سنی از این نوشیدنی استقبال می‌کنند، چه طعم‌هایی بیشتر مورد پسند است، بهترین کانال‌های توزیع کدامند و چگونه می‌توان این محصول را به مشتریان معرفی کرد.
5. کاربرد
کاربرد یا به عبارت دیگر، جایی که از این دو مطالعه استفاده میشود، یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های آن‌هاست. هر کدام از این مطالعات در مراحل مختلف یک پروژه و برای اهداف خاصی به کار می‌روند.
کاربرد مطالعات امکان‌سنجی
- تصمیم‌گیری اولیه: مطالعات امکان‌سنجی معمولاً در ابتدای یک پروژه انجام میشود تا مشخص شود که آیا اجرای این پروژه از نظر فنی، اقتصادی، قانونی و عملیاتی امکان‌پذیر است یا خیر.
- جذب سرمایه‌گذار: گزارش مطالعات امکان‌سنجی می‌تواند به سرمایه‌گذاران نشان دهد که این پروژه پتانسیل موفقیت دارد و ارزش سرمایه‌گذاری را دارد.
- کاهش ریسک: با انجام مطالعات امکان‌سنجی، می‌توان بسیاری از ریسک‌های احتمالی پروژه را شناسایی و کاهش داد.
مثال:
قبل از راه‌اندازی یک کارخانه جدید، با انجام مطالعات امکان‌سنجی، بررسی میشود که آیا تکنولوژی مورد نیاز در دسترس است، آیا مواد اولیه به اندازه کافی وجود دارد، آیا مجوزهای لازم قابل دریافت است و آیا بازار برای محصول تولیدی وجود دارد یا خیر.
کاربرد تحقیقات بازار
- طراحی محصولات و خدمات جدید: با انجام تحقیقات بازار می‌توان نیازها و خواسته‌های مشتریان را شناسایی کرد و محصول یا خدمتی متناسب با این نیازها طراحی کرد.
- توسعه بازار: تحقیقات بازار به شناسایی بازارهای جدید و فرصت‌های رشد کمک می‌کند.
- ارزیابی رقبا: با تحلیل رقبا می‌توان نقاط قوت و ضعف آن‌ها را شناسایی کرد و استراتژی‌های رقابتی مناسب را تدوین کرد.
بهبود بازاریابی: تحقیقات بازار به بهبود فعالیت‌های بازاریابی و افزایش اثربخشی آن‌ها کمک می‌کند.
مثال:
قبل از عرضه یک محصول جدید به بازار، با انجام تحقیقات بازار می‌توانیم بفهمیم که مشتریان هدف ما چه کسانی هستند، چه ویژگی‌هایی در این محصول برای آن‌ها مهم است و چه قیمتی حاضرند برای آن پرداخت کنند.
سخن آخر
در نهایت، می‌توان گفت که مطالعات امکان‌سنجی و تحقیقات بازار دو روی یک سکه هستند. مطالعات امکان‌سنجی به ما می‌گوید که آیا می‌توانیم یک ساختمان بسازیم و تحقیقات بازار به ما می‌گوید که چگونه می‌توانیم این ساختمان را در بهترین مکان و با بهترین طراحی بسازیم تا مورد استقبال مردم قرار گیرد.
به طور خلاصه، برای موفقیت در هر کسب‌وکار، انجام هر دو نوع مطالعه ضروری است. با استفاده ترکیبی از این دو ابزار، می‌توان تصمیمات آگاهانه‌تری گرفت و ریسک شکست را کاهش داد.