مدل کسب و کار تفکیکی چیست؟

مدل کسب و کار تفکیکی، یکی از جدیدترین انواع مدل‌های کسب و کار است که در چند سال اخیر توانسته توجه بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ و کوچک، به خصوص استارتاپ‌ها را به خود جلب کند.

این مدل بر مبنای بر مبنای جداسازی فعالیت‌های اصلی سازمان و جلوگیری از بروز تعارض در ماموریت‌ها شکل گرفته است. چنین تفکیکی نه تنها به بهبود عملکرد عملیاتی کمک می‌کند، بلکه امکان نوآوری و تجربه مشتری بهتر را برای کسب و کارها فراهم کرده است.

در این مقاله از آکادمی پاکراه، تصمیم داریم این مدل را به صورت کامل مورد بررسی قرار دهیم و همچنین بوم مدل کسب و کار تفکیکی را در اختیارتان قرار خواهیم داد تا اگر تمایل دارید بیزینس خود را بر پایه آن راه‌اندازی کنید، با دید باز و اطلاعات کامل اقدام نمایید.

معرفی مدل کسب و کار تفکیکی و اهمیت آن برای کسب و کارها

مدل کسب‌وکار تفکیکی (Unbundled Business Model) یکی از رویکردهای نوین در طراحی و بازآفرینی مدل‌های کسب و کار به شمار می‌رود. این مدل اولین بار توسط آدریان اسلووتزکی (Adrian Slywotzky)، مارک و جانسون (Mark W. Johnson) و لارس ویسبرگ ساخته شد و گسترش یافت.

بر اساس این دیدگاه، فعالیت‌های اصلی یک سازمان در سه دسته اصلی قرار می‌گیرند:

1. روابط با مشتری (Customer Relationship)
2. نوآوری در محصول (Product Innovation)
3. مدیریت زیرساخت (Infrastructure Management)

این سه گروه فعالیت، ماهیت متفاوتی از همدیگر دارند و حتی در بسیاری موارد، اهدافشان با یکدیگر در تضاد قرار می‌گیرد. این تفاوت‌ها سبب می‌شود که قرار دادن این سه فعالیت در یک واحد سازمانی منجر به ناکارآمدی، کندی تصمیم گیری و کاهش چابکی سازمان شود.

به عبارت ساده‌تر، در این مدل، سازمان‌ها فعالیت‌های خود را به سه حوزه تقسیم کرده و آنها را از هم تفکیک می‌کنند تا هر بخش بتواند با منطق اقتصادی و فرهنگ سازمانی خاص خود رشد کند.

اما این تفکیک به معنای جدایی کامل نیست؛ بلکه به معنی تمرکز مستقل، همراه با هماهنگی هوشمندانه است.

اهمیت مدل تفکیکی

مدل کسب و کار تفکیکی، برای رفع نیازهای زیر در هر سازمان به وجود آمده است:

• پیچیدگی بالای محیط کسب و کار،
• تعارض میان نوآوری، چابکی و کارایی،
• نیاز به مقیاس پذیری و کاهش هزینه،
• لزوم تعامل عمیق‌تر با مشتری.

این مدل کمک می‌کند سازمان هم چابک‌تر شود، هم نوآوری موثرتر و بیشتری داشته باشد و هم بتواند زیرساخت‌های خود را با حداکثر بهره وری اداره کند.

به همین دلیل، مدل کسب و کار تفکیکی اکنون یکی از ستون‌های اصلی طراحی مدل‌های کسب و کار مدرن و دیجیتال به شمار می‌رود.

اجزای اصلی مدل کسب‌وکار تفکیکی

در بخش قبل گفتیم که مدل کسب و کار تفکیکی، کسب و کار را به سه بخش مختلف تقسیم می‌کند. حال در این قسمت، بیایید این سه بخش و عملکرد هر یک را به صورت مجزا مورد بررسی قرار دهیم.

1. بخش روابط با مشتری (Customer Relationship Business)

بخش روابط با مشتری، مسئول رسیدگی به تعاملات سازمان با مشتریان، شناخت نیازهای آنان و خلق تجربه‌ای مطلوب و منسجم است. این واحد، مسئولیت ارزش آفرینی برای مشتریان را به عهده دارد.

ویژگی‌ها:

• تمرکز بر ایجاد صمیمیت با مشتری (Customer Intimacy)،
• انعطاف‌پذیری بالا در مواجهه با نیازهای متغیر،
• نیازمند نیروی انسانی متخصص در ارتباطات، بازاریابی و فروش،
• سرعت بالا در پاسخ گویی و تصمیم گیری.

اولویت اصلی:

• افزایش رضایت، وفاداری و ارزش طول عمر مشتری (LTV).

فعالیت‌های کلیدی:

• بخش‌بندی مشتریان،
• طراحی تجربه مشتری،
• مدیریت ارتباط با مشتریان،
• بازاریابی، جذب و نگهداشت،
• تحلیل داده‌های رفتاری و ترجیحات مشتری.

2. بخش نوآوری در محصول (Product Innovation Business)

این بخش مسئول طراحی، توسعه و عرضه محصولات و خدمات جدید است. نوآوری در محصول هسته مرکزی رقابت‌پذیری و رشد بلندمدت سازمان محسوب می‌شود.

ویژگی‌ها:

• نیازمند فرهنگ ریسک پذیری، خلاقیت و تجربه‌گرایی،
• چرخه‌های تصمیم‌گیری سریع و آزمایش‌های مکرر،
• تمرکز بر تحقیق و توسعه،
• منطق اقتصادی مبتنی بر سرمایه‌گذاری و بازده نوآوری.

فعالیت‌های کلیدی:

• طراحی و توسعه محصول،
• تحقیقات بازار و تحلیل روندها،
• تست، نمونه‌سازی و اصلاح محصول،
• مدیریت چرخه عمر محصول،
• شناسایی فرصت‌های فناورانه.

3. بخش مدیریت زیرساخت (Infrastructure Management Business)

این بخش مسئولیت ساخت، نگهداشت و بهره‌برداری از زیرساخت‌های عملیاتی و فناورانه سازمان را بر عهده داشته و هدف اصلی آن کارایی، مقیاس‌پذیری و کاهش هزینه‌ها است.

ویژگی‌ها:

• تمرکز بر عملیات گسترده، استاندارد و قابل اتکا،
• نیاز به ثبات، یکپارچگی و کنترل دقیق فرایندها،
• فرهنگ مبتنی بر کارایی، پیشبینی پذیری و حداقل‌سازی ریسک،
• منطق اقتصادی بر پایه صرفه‌های مقیاس و کاهش هزینه تمام‌شده.

فعالیت‌های کلیدی:

• مدیریت زنجیره تامین و لجستیک،
• مدیریت فناوری اطلاعات و زیرساخت دیجیتال،
• بهینه‌سازی عملیات و فرآیندها،
• اتوماسیون و استانداردسازی،
• نگهداشت و تضمین کیفیت خدمات.

بوم مدل کسب و کار تفکیکی + مثال و دانلود فایل خام

در بوم مدل کسب و کار تفکیکی، اجزای بوم کسب‌وکار سنتی (BMC) با منطق مدل تفکیکی ترکیب می‌شود. یعنی این بوم سه ستون اصلی داشته و هر ستون، از زیرمجموعه‌هایی برخوردار خواهد بود.

ستون اول: روابط با مشتری

• بخش‌های مشتریان (Customer Segments)شامل گروه‌های مختلف مشتری که سازمان با آنها تعامل دارد،
• ارزش پیشنهادی ویژه مشتری (Customer Value Proposition)شامل مزیت‌هایی که به مشتریان ارائه می‌شود،
• کانال‌های ارتباطی و توزیع (Channels) و چگونگی دسترسی و تعامل با مشتریان،
• مدیریت ارتباط با مشتری (Customer Relationship)مثل نحوه ایجاد و حفظ وفاداری و تجربه مشتری،
• شاخص‌های کلیدی عملکرد مشتری (Customer KPIs).

ستون دوم: نوآوری

• نیازها و فرصت‌های نوآوری (Innovation Opportunities) یعنی آنچه باید حل یا خلق شود،
• توسعه و طراحی محصول (Product Development) شامل رویکردها، فناوری‌ها و فرآیندهای نوآوری،
• منابع و توانمندی‌های نوآوری (Innovation Resources) مثل تیم R&D، دانش فنی، طراحان، آزمایشگاه‌ها،
• شاخص‌های کلیدی عملکرد.

ستون سوم: مدیریت زیرساخت

• زیرساخت‌های کلیدی (Key Infrastructure Assets) مثل سیستم‌ها، تجهیزات، شبکه‌ها، دیتاسنتر، لجستیک،
• فعالیت‌های کلیدی عملیاتی (Key Operational Activities)مثل توسعه عملیات، تحویل، اتوماسیون، پشتیبانی،
• شرکای کلیدی (Key Partners) از جمله تامین‌کنندگان، پیمان‌کاران، شبکه‌های توزیع، ارائه دهندگان فناوری و…،
• شاخص‌های کلیدی عملکرد.

بخش مشترک و هماهنگ کننده (Coordination Layer)

درست است که در مدل تفکیکی تمام فعالیت‌ها به صورت مستقل در سه دسته انجام می‌شوند، اما این دسته‌ها باید با هم هماهنگ باشند.

• مدل درآمدی (Revenue Streams) شامل درآمد هر بخش یا کانال‌های درآمد مشترک،
• ساختار هزینه‌ها (Cost Structure)،
• مدیریت و هماهنگی (Governance & Coordination).

دانلود فایل خام بوم مدل کسب و کار تفکیکی

• دانلود فایل خام بوم مدل کسب و کار تفکیکی (pdf)
• دانلود فایل خام بوم مدل کسب و کار تفکیکی (word)

مثال از بوم مدل کسب و کار همراه با فایل

برای درک بهتر شما عزیزان، در اینجا برایتان یک نمونه بوم مدل کسب و کار را مثال می‌زنیم.

تصور کنید یک مارکت پلیس فرضی به نام دیجی مارکت دارید (چیزی شبیه به دیجی کالا). در این صورت بوم مدل کسب و کار به صورت زیر خواهد بود:

ستون روابط با مشتری

1. بخش‌های مشتری

• خریداران آنلاین،
• فروشندگان کوچک و متوسط،
• برندهای رسمی.

2. ارزش پیشنهادی

برای مشتریان:

• خرید سریع، امن، با تنوع بالا،
• مقایسه قیمت و ویژگی‌ها،
• پشتیبانی 24/7،

برای فروشندگان:

• دسترسی به میلیون‌ها مشتری.

3. کانال‌ها

• اپلیکیشن،
• وب سایت،
• چت بات،
• تبلیغات دیجیتال.

4. مدیریت رابطه با مشتری

• CRM و بازاریابی شخصی‌سازی شده،
• باشگاه مشتریان،
• سیستم امتیازدهی و تخفیف پویا.

5. شاخص‌های کلیدی عملکرد

• نرخ بازگشت مشتری = 42%،
• میانگین خرید ماهانه،
• هزینه جذب مشتری.

ستون نوآوری محصول

1. فرصت‌های نوآوری

• سیستم پیشنهاددهی مبتنی بر هوش مصنوعی،
• تحویل فوری 2 ساعته،
• کیف پول دیجیتال.

2. توسعه محصول

• طراحی UX جدید،
• تست A/B.

3. منابع نوآوری

• تیم توسعه: 25 نفر،
• تیم دیتا: 12 نفر،
• شرکا.

4. شاخص‌های کلیدی عملکرد

• 70% موفقیت در تست‌های محصول،
• 25% افزایش تعامل کاربر بعد از نسخه جدید اپلیکیشن.

ستون مدیریت زیرساخت

1. زیرساخت‌های کلیدی

• مرکز داده ابری،
• شبکه لجستیک + انبارهای منطقه‌ای،
• سیستم مدیریت سفارش.

2. فعالیت‌های کلیدی عملیاتی

• پردازش سفارش،
• بسته‌بندی و ارسال،
• مدیریت ریسک و تقلب.

3. شاخص‌های کلیدی عملکرد

• هزینه ارسال هر بسته: 18 هزار تومان،
• میانگین زمان تحویل: 6 ساعت در داخل شهر.

مدیریت و هماهنگی

1. جریان‌های درآمدی

• کارمزد فروش،
• هزینه ارسال،
• تبلیغات فروشندگان.

2. ساختار هزینه

• 55% زیرساخت،
• 25% بازاریابی،
• 20% نوآوری محصول.

3. هماهنگی

• کمیته هماهنگی هفتگی.

در نهایت، برای دانلود بوم مثالی که گفتیم، می‌توانید از طریق لینک زیر اقدام کنید:

• دانلود بوم مدل کسب و کار تفکیکی برای مارکت پلیس (pdf)
• دانلود بوم مدل کسب و کار تفکیکی برای مارکت پلیس (word)

مدل کسب و کار تفکیکی برای چه کسب و کارهایی مناسب است؟

تا این بخش باید به طور کامل با مدل کسب و کار تفکیکی آشنا شده باشید. حال سوالی که پیش می‌آید این است که این مدل، برای چه کسب‌وکارهایی مناسب‌تر خواهد بود؟

در ادامه، به صورت کامل به این سوال پاسخ می‌دهیم!

1. کسب‌وکارهای دیجیتالی و پلتفرمی

این کسب‌وکارها باید همزمان خدمات مشتریان گسترده ارائه دهند، نوآوری مستمر داشته باشند و زیرساخت‌های عظیم و مقیاس پذیری را مدیریت کنند.

به همین خاطر، تفکیک بخش‌ها باعث می‌شود هر واحد مستقل عمل کرده و سرعت نوآوری یا کارایی کاهش نیابد.

2. شرکت‌های فناوری و استارتاپ‌ها

این کسب‌وکارها در بازارهای پویا و رقابتی فعالیت می‌کنند و موفقیتشان به سرعت توسعه محصول و ارائه نوآوری‌های مداوم بستگی دارد.

تمرکز اصلی این شرکت‌ها بر خلق ارزش برای مشتریان و رشد سریع است و به همین خاطر، با استفاده از مدل تفکیکی می‌توانند محصولات و خدمات جدیدی طراحی کرده و تجربه مشتری را بهبود بخشند.

3. کسب‌وکارهای بزرگ و چندملیتی با عملیات گسترده

این کسب‌وکارها دارای عملیات پیچیده ای در چند کشور یا منطقه هستند و مدیریت زیرساخت‌های بزرگ و هزینه‌بر برای آن‌ها اهمیت زیادی دارد. مدل تفکیکی به این شرکت‌ها اجازه می‌دهد که هر بخش به صورت مستقل روی اهداف خود تمرکز کند.

4. کسب‌وکارهایی که ترکیبی از خدمات و محصول دارند

این کسب‌وکارها هم محصول فیزیکی می‌فروشند و هم خدمات جانبی یا دیجیتال ارائه می‌دهند. به همین خاطر نیاز به هماهنگی دقیق بین بخش‌های محصول، خدمات و زیرساخت دارند تا بتوانند تجربه مشتری مناسبی را ارائه دهند.

مزایا و چالش‌های مدل کسب‌وکار تفکیکی

این مدل کسب و کار هم درست مانند هر ساختار و مدل دیگر، با مزایا و چالش‌های خاص خود همراه است. برای پیاده سازی موفق این مدل در کسب و کار خود، باید به خوبی با مزایا و معایب آن آشنا باشید.

مزایا:

چالش‌ها

برای انتخاب مدل مناسب کسب و کارمان از چه کسی مشاوره بگیریم؟

در این مطلب با معرفی مدل کسب و کار تفکیکی همراه شما عزیزان بودیم و سعی کردیم به صورت کامل، این مدل را مورد بررسی قرار دهیم. این مدل برای کسب‌وکارهای دیجیتال، استارتاپ‌ها و سازمان‌های چندمحوری مزایای قابل توجهی مانند تمرکز، سرعت نوآوری و بهینه‌سازی زیرساخت فراهم می‌کند، اما نیازمند هماهنگی و حاکمیت قوی است.

انتخاب مدل کسب و کار مناسب، یکی از مهمترین تصمیمات استراتژیک هر سازمان است و تاثیر مستقیم بر سرعت نوآوری، تجربه مشتری و کارایی عملیاتی دارد.

برای اطمینان از انتخاب صحیح مدل کسب و کارتان و طراحی استراتژی متناسب با نیازهای سازمان، می‌توانید از مشاوره تخصصی با مهندس ایمان پاکراه بهره‌مند شوید و راهنمایی‌های عملی برای پیاده‌سازی مدل مناسب دریافت کنید.

جهت دریافت وقت مشاوره، کافیست با ما تماس گرفته یا فرم‌های مشاوره را پر کنید.