در دنیای سریع امروز قابلیتهای زیادی برای موفقیت در پروژههای مختلف کسبوکار ارائه شده است. مطالعات امکان سنجی یکی از قابلیتهای ارائه شده برای کسبوکارهایی است که میخواهند یک پروژه را با موفقیت به پایان برسانند. درحالیکه کمترین ضرر و بیشترین سوددهی نصیبشان بشود.
در این مطالعات باید به سؤالهای زیادی درباره تحقیق بازار، صرفههای مالی و اقتصادی پروژه و امکانات فنی پاسخ داده شود. یک پروژه زمانی قابل اجرا است که بازار آن را تقاضا کرده باشد و شما نیز بهعنوان شرکت اجراکننده توانایی مالی و سازمانی آن را داشته باشید. از طرفی تیم اجرایی باید در انجام مراحل پروژه تواناییهای لازم را داشته باشند و بتوانند مشکلات را مدیریت کنند.
در این مقاله از تحریریه آکادمی کسب و کار پاکراه درباره مطالعات امکانسنجی و اهمیت آن برای کسبوکارها مطالب مهمی ارائه خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید تا به شما بیاموزیم چطور باید از اجرایی شدن یک پروژه اطمینان حاصل کنید.
مطالعات امکان سنجی چیست؟
مطالعات امکان سنجی چیست؟ مطالعات امکانسنجی (Feasibility Stusy) به امکان انجام پروژه از نظر سیاسی، مالی، قانونی، عملیاتی و زمانی گفته میشود. در واقع با امکانسنجی میتوانید نقاط قوت و ضعف یک پروژه را پیشبینی کنید. مطالعات امکانسنجی زمانی صورت میگیرد که چند پیشنهاد روی میز برای اجرای پروژه، قرار بگیرد.
برخی افراد به امکانسنجی طرح توجیهی و FS نیز میگویند که مخفف Feasibility Stusy است.
در کسبوکارتان یک پروژه برای توسعه واحد تجاریتان ارائه شده و در ابتدا شما میخواهید ببینید که آیا این پروژه پتانسیل و کشش را برای اهداف کاری شما دارد یا نه. در واقع شما مطالعاتی را آغاز میکنید که با ارزیابی به سودآوری پروژه دست مییابید.
مطالعات امکانسنجی به این سؤالها پاسخ خواهد داد:
- آیا این پروژه پتانسیل عملی شدن، دارد؟
- آیا سرمایهگذاری روی این پروژه برایم سودآوری دارد؟
- این پروژه تمام زوایای کسبوکارم را در برمیگیرد؟
- محصول یا خدمات من را بهخوبی پوشش میدهد؟
- آیا موانعی بر سر راه اجرای پروژه وجود دارد؟
بهطورکلی اطلاعات امکانسنجی باید در تمام جنبههایی کسبوکار از جمله محصول و خدمات، حسابداری، تحقیقات بازار، تعهدات مالیاتی انجام گیرد.
مطالعه امکانسنجی قبل از شروع اقدامات فنی و پیشتولید صورت گرفته و شما میتوانید با کمک آن یک پروژه اصولی را آغاز کرده که همه جوانب را سنجیده باشید.
انواع مطالعات امکان سنجی
امکانسنجی به کسبوکارها کمک میکند تا آگاهانه برنامهها و پروژههای خود را جلو ببرند. همچنین بودجه خود را به شکل هدفمندتری برای هزینههای جانبی و پروژههای کوچکتر صرف کنند. ممکن است پروژهای که پیشنهاد شده قابلیت این را نداشته باشد که مثلاً در ۱۰۰ روز با N تومان هزینه به نتایج پیشبینی شده دست یابید.
چقدر امکان دارد که پروژه اجرا شود و درصد موفقیت آن چقدر خواهد بود؟ در واقع مطالعات امکان سنجی به این سؤال پاسخ تخصصی میدهد. این مطالعات آنقدر جامع هستند که با تجزیه آنها میتوانید عملکردهای مختلف در پروژه را بررسی کنید. در ادامه میتوانید جنبههای مختلف یک پروژه را بهعنوان انواع امکانسنجی بشناسید.
۱. امکان سنجی قانونی
اگر قرار است یک پروژه در سازمانتان انجام گیرد باید از قوانین اجرای آن نیز آگاه باشید. چراکه ممکن است موارد انجام پروژه با قوانین یک کشور مغایرت داشته باشد و برای همین نتوانید آن پروژه را به سرانجام برسانید. ازاینرو باید قبل از مراحل پیشتولید، پروژه را به لحاظ قانونی نیز بسنجید.
در واقع باید اولین موردی که برای اجرای پروژه در نظر بگیرید، مسائل قانونی آن باشد. چراکه قوانین را بههیچعنوان نمیتوان به نفع پروژه تغییر داد. درحالیکه میتوانید راه چارهای برای موارد دیگر پیدا کنید.
۲. امکان سنجی فنی (Technical Feasibility)
در مطالعات امکان سنجی فنی به سازگاری و توانایی فنی پروژه با شرایط پرداخته میشود. افراد تصمیم گیرنده و مدیران ارشد در این بخش با بررسی جنبههای فنی پروژه میتوانند درباره آینده طرح پیشنهادی از نظر فنی امیدوار شوند یا آن را رد کنند.
در مطالعات فنی این موارد بررسی خواهد شد:
- تمام تجهیزات و زیرساختهای موردنظر پروژه بررسی شده تا قابلیت آن برای طراحی و اجرا در عملیات محاسبه شود.
- دانش فنی، مهارت و تجربه تیم اجرایی باید برای تصمیمگیرندگان احراز گردد. چراکه کمبود نیروی فنی متخصص برای اجرای پروژه برای تیم عملیاتی مشکلات فراوانی ایجاد میکند.
- در این امکانسنجی محدودیتهای قانونی و فنی برای اجرایی شدن پروژه بررسی میشود.
۳. امکان سنجی مالی و اقتصادی (Financial Feasibility)
در بخش امکانسنجی مالی به بررسی جنبههای اقتصادی و مالی یک پروژه رسیدگی میشود. ازاینرو مدیرعامل و مدیران ارشد با کمک این گزارشها توجیه میشوند که میتوانند روی این پروژه حساب از نظر اقتصادی و سودآوری حساب باز کنند یا خیر!
صرفه اقتصادی نیز در این گزارشها بهعنوان راهکار ارائه میشود که در صورت نیاز بتوانند با کمک آنها به صرفهجویی در هزینه بپردازند و هزینههای ذخیره شده را برای انجام پروژههای دیگر صرف کنند.
مطالعات امکان سنجی در حوزه اقتصادی در این زمینهها انجام میگیرد:
- برآورد و محاسبه هزینههای اولیه و جاری
- پیشبینی سودآوری در هنگام اجرای پروژه
- محاسبه نرخ بازگشت سرمایه (ROI)
- محاسبه ارزش خالص فعلی (NPV)
- پیشبینی ریسک مالی و اقتصادی احتمالی
۴. امکان سنجی تجاری یا بازاری (Market Feasibility)
چقدر بازار و مردم به محصول و خدمات ما نیاز دارند؟ در امکانسنجی تجاری یا بازاری قرار است که درباره نیاز بازار به محصولات و خدمات سازمان بپردازیم و گزارشی کامل تهیه شود. در این طرح توجیهی باید مدیران را برای سرمایهگذاری در پروژه مجاب کنیم، چون میدانیم که چقدر بازار این محصولات را تقاضا دارند. ازاینرو با تقاضای بالای میزان فروش محصولات بالا رفته و سود فوقالعادهای نصیب سازمان و مدیرعامل میشود.
در این مطالعات این موارد بررسی خواهند شد:
- تحلیل بازار هدف و اندازهگیری اصولی بازار در پروژه
- بررسی بازار از نظر جایگاه رقابتی و تعداد رقبا در بازار بر سر محصول پیشنهادی
- پیشبینی سهم خالص از بازار و میزان فروش محصول در پروژه
- شناختن و بررسی عوامل تأثیرگذار بر نتایج موفقیتآمیز پروژه در بازار
۵. امکان سنجی عملیاتی (Operational Feasibility)
اگر یک پروژهای را شروع کنید که اعضای تیم یا مدیران توانایی انجام آن را نداشته باشند، چه بر سر پروژه خواهد آمد؟ ممکن است بهخاطر عدم تخصص اعضای تیم نیاز به استخدام افراد دیگری باشد. پس هزینههای پروژه بالا میرود و آیا این برای کسبوکارتان ارزش دارد؟
در واقع امکانسنجی عملیاتی به شما کمک میکند تا توانایی تیم و مدیران را برای اجرایی و عملیاتی شدن پروژه در نظر بگیرید. اینکه چه تواناییها و انتظاراتی از اعضای تیم دارید و آنها چقدر میتوانند طرح توجیهی را عملیاتی کنند.
این بخش شامل موارد زیر میشود:
- بررسی کردن ساختار سازمان و تیم اجرایی برای عملیاتی کردن پروژه
- بررسی کردن فرایند عملیاتی (اجرایی) و مدیریت کردن
- بررسی و تحلیل قوانین مرتبط با اجرای پروژه
- بررسی سیستم اطلاعدهی و تکنولوژی موردنیاز برای اجرایی شدن پروژه
در آخر توصیه میکنیم برای اینکه از هدر رفت سرمایه و زمان خود جلوگیری کنید برای راهاندازی پروژههای مختلف سازمان از مشاورین آکادمی پاکراه کمک بگیرید. این متخصصین خبره، راههای فوقالعادهای برای موفقیت در پروژههای سازمان به شما ارائه خواهند داد.
ویژگی های مطالعات امکان سنجی اصولی!
مطالعات امکان سنجی برای شرکتها، سازمانها و اشخاص انجام میگیرد، چراکه اهداف مختلفی به دنبال دارد از جمله: ارائه به مؤسسات مالی، دریافت وام و تسهیلات، معرفی طرح به سرمایهگذاران، اخذ و دریافت مجوزها، تلفیق شرکتها و…
حالا که درباره اهداف امکانسنجی اطلاع کسب کردید، پس میدانید که مطالعات امکانسنجی یکی از فرایندهای بسیار ضروری در بسیاری از کسبوکارها بهحساب میآید. برای همین باید بتوانید از مشاورین خبره آکادمی پاکراه در این زمینه کمک بگیرید تا بتوانید یک طرح توجیهی مناسب برای جلبتوجه سرمایهگذاران و مدیران مؤسسات تهیه کنید. حالا با بررسی ویژگیها یک امکانسنجی اصولی با این فرایند بیشتر آشنا شوید.
- کنترل و شناسایی مسائل مربوط به پروژه
- تعیین اهداف (فرصتها و تهدیدها)
- شرح موقعیتها
- پیشبینی درآمد، هزینهها و سودآوری
- تجزیهوتحلیل کلی پروژه
چرا مطالعه امکان سنجی برای اجرای پروژه حیاتی است؟
وقتی نمیدانید که پروژه پیشنهادی چقدر شما را به موفقیت نزدیک میکند و قطعیتی در کار نیست، پس میتوانید از امکانسنجی استفاده کنید. با کمک امکانسنجی همه جوانب یک پروژه را بررسی کرده و به پاسخ این سؤال خواهید رسید:
– آیا اجرای این ایده و پروژه ارزش وقت گذاشتن دارد یا نه؟
این مطالعات با اهداف اقتصادی، فنی و قانونی به شما کمک میکنند تا در مسیر درست کسبوکارتان قرار بگیرید.
در واقع در این مطالعات نقاط قوت و ضعف یک پروژه نمایان شده و حالا با تطبیق این نقاط با اولویتهای یک کسبوکار میتوانید درباره قطعیت پروژه تصمیم بگیرید. در ادامه با اهمیت و ضرورت انجام مطالعات امکانسنجی بیشتر آشنا شوید:
- وسعت دید شما را به انواع فرایندها و روشهای سرمایهگذاری افزایش داده و ظرفیت شما را برای انجام پروژههای مختلف نشان میدهد.
- در تعیین اهداف و مقاصد کسبوکارتان به شما کمک میکند.
- در برنامهریزی برای کسبوکارتان به شما کمک میکند.
- مطالعات امکانسنجی در اجرای پروژهها نقش دارد.
- این نوع مطالعات به برندتان هویت میبخشد.
مزایای استفاده از مطالعات امکان سنجی
یکی از مهمترین مزایای استفاده از مطالعات امکان سنجی این است که مدیران تجاری قبل از شروع پروژه و سرمایهگذاری در آن از مزایای و معایب پروژه آگاه شوند. در این صورت با بررسی همه جوانب میتوانند تصمیم بگیرند که در پروژه سرمایهگذاری کنند یا اینکه آن را کنار بگذارند.
البته تمام پروژهها دارای معایب و مزایا هستند؛ ولی گاهی تعداد مزایای آن بیشتر بوده و گاهی نیز ضعف پروژه برای شما ناچیز بوده و میتوانید از آن چشمپوشی کنید. ازاینرو مدیران میتوانند با مطالعه این طرح توجیهی شکستها و ریسکها را کاهش داده و به موفقیت نزدیک شوند.
در ادامه به مهمترین مزایای مطالعات امکانسنجی میپردازیم:
- وسعت عمل مدیران پروژه برای تصمیمگیری آگاهانه
- بررسی و گزارشهایی درباره ریسکها و چالشهای پروژه
- مدیریت کردن منابع به بهترین شکل
- اطمینانبخشی به سرمایهگذاران برای انجام پروژه
- بهبودبخشی وضعیت برنامهریزی و مدیریت پروژه
- افزایش احتمال موفقیت پروژه
- صرفهجویی در زمان و هزینه
- پاسخگویی شفاف به انجام پروژه با ارائه مستندات برای تصمیمگیری بهتر
- شناسایی و آشنایی با فرصتهای بالقوه
برای مطالعات امکان سنجی چه مراحلی را باید کنیم؟
یکی از کارهایی که هر کسبوکاری برای رونقبخشی به آن نیاز دارد، مطالعات امکانسنجی است. اگر قرار است یک پروژه را راهاندازی کنید، پس باید قبل از شروع در ابتدا احتمال خطا و هدر رفت سرمایه و زمانتان را بررسی کنید. در این طرح توجیهی همه جوانب مالی، فنی و حتی قانونی سنجیده میشود.
یکی از انواع این مطالعات به شناسایی بازار و تحقیق درباره آن میپردازد. در این روش با کمک نیاز بازار مشخص میشود که چقدر قرار است سود کنید یا اینکه سودآوری کلانی نخواهید داشت. همچنین برآورد درآمد حاصل از پروژه بر اساس نیاز مردم اندازهگیری میشود. اگر میخواهید اطلاعاتتان را در بخش مطالعات امکانسنجی بیشتر از قبل کنید یا اینکه ایده و پروژه خودتان را اجرایی کنید، پس در ادامه مطالبی درباره مراحل امکانسنجی اطلاعات کسب خواهید کرد.
۱. تجزیه و تحلیل اولیه
تجزیهوتحلیل اولیه، اولین مرحله از مطالعات امکان سنجی بهحساب آمده و در این مرحله شما باید یکسری سؤالات هدفمند پاسخ دهید. این سؤالات در واقع قرار است که آینده پروژه شما را رقم بزند. کسی که ایده را داده و میخواهد مطالعات امکانسنجی را تکمیل کند باید درباره عملی بودن پروژه و نتایج آن بهخوبی فکر کرده باشد. سؤالاتی که در این بخش طرح شده و باید به آن پاسخ داده شود:
- هدف پروژه چیست؟
- انجام این پروژه چه سودی برای کارفرما دارد؟
- آیا در جای دیگری این نمونه پروژه به اجرا رسیده است؟
- برخی از خطرات احتمالی پروژه کداماند؟
- برای اینکه نشان دهید این پروژه به موفقیت میرسد، چه خواهید کرد؟
بهترین مطالعه امکانسنجی به منابع و زمان مناسب نیاز دارد. وقتی بتوانید از مرحله تجزیهوتحلیل اولیه فراتر بروید، یعنی در کلیت ماجرا مشکلی وجود ندارد و میتوانید گامبهگام به اهمیت اجرایی شدن پروژه دست یابید؛ بنابراین اگر مدیر یک کسبوکار هستید و در این مرحله طرح پیشنهادی را تأیید کردید، میتوانید به بررسی مراحل دیگر نیز بپردازید.
۲. اطلاعات کلی درباره طرح توجیهی
در این مرحله به ارزیابی کلی تمامی عناصر پروژه از جمله اقتصادی، فنی و تجاری نیاز دارید. در واقع باید بتوانید یک تعریف کامل برای هر کدام از این عناصر داشته باشید تا در آینده بتوانید از این مطالعات بهره ببرید.
برای مثال باید درباره مسائل مالی پروژه تصمیمات خود را بگیرید که آیا این پروژه قرار است سودآوری خوبی داشته باشد یا خیر!
شما در این بخش باید این سؤالها درباره طرح توجیهی خود پاسخ بگویید:
- آیا سازمان من برای انجام این پروژه ساختار مناسبی است؟
- آیا برای انجام این پروژه به اندازه کافی پول دارم؟
- آیا تجهیزات و تکنولوژی لازم را برای تکمیل فرایندها در سازمان وجود دارد؟
- آیا پروژه در مدتزمان مشخص شده به پایان میرسد؟
- آیا سازمان با انجام این پروژه به سوددهی میرسد؟
- آیا رقبا از پروژهای شبیه به پروژه پیشنهادی استفاده کردهاند؟ نتیجه آن چه شد؟
- برای انجام این پروژه باید درباره چه قوانینی آگاهی پیدا کنم؟
۳. تحقیق بازار و میزان ظرفیت تقاضا
مرحله تحقیق بازار در مطالعات امکان سنجی، میزان نیاز و تقاضای بازار به محصول و خدمات پروژه است. مخاطب قرار است که چقدر از محصولاتتان را خریداری کند؟ چه مقدار پول داخل قلک پروژه خواهد انداخت و برایتان سودآوری به ارمغان خواهد آورد؟
در واقع تجزیهوتحلیل بازار و رقبا یک راهکار برای این است که بدانید آیا پروژه در این حجم قابل انجام است یا خیر. همچنین اگر یک بازار رقیب دیگر این پروژه را به سرانجام رسانده میتوانید از تجارب و اقدامات آنها برای موفقیت در پروژه خود استفاده کنید. شما میتوانید به روشهای زیر تحقیقات بازار را انجام دهید:
- ارائه نظرسنجی و سؤال از مخاطبان بالقوه
- مصاحبه با مشتریان هدف
- مصاحبه با کارشناسان فروش
- تجزیهوتحلیل و بررسی رقبا
- بهکارگیری گروههای متمرکز
- بررسی رسانههای اجتماعی برای ارزیابی مشتریان
- استفاده از دادههای جستجو در گوگل
تحقیقات بازار به شما کمک میکند تا بتوانید مراحل قبلی را به شکلی اصولی و در مسیر درست انجام دهید.
برای مثال:
یک شرکت تولیدی غذاهای رژیمی یک نوع میانوعده فوری رژیمی از جو دوسر تولید کرد است. حالا با انجام گروههای متمرکز میتوانند واکنش افراد را نسبت به محصول جدید از طریق نظرسنجی دریافت کنند.
همچنین با بررسی وبسایت رقبای خود درمییابند که آنها چنین محصول مشابهی ندارد و برای همین میتوانند تمام تمرکز خود را روی محصول جدید بگذارند.
۴. تحقیقات سازمانی
در این مرحله بعد از اینکه درباره بازار هدف خود مطمئن شدید، حالا نوبت آن است که بدانید آیا شرکت قابلیت و توانایی انجام پروژه را دارد یا نه!
اولین چیزی که در قابلیتهای شرکت باید اندازهگیری شود، جنبه مالی و اقتصادی شرکت است.
شما برای محاسبه ابتدا لازم دارید که بدانید چقدر باید هزینه بپردازید و چه نوع سرمایهگذاری قرار است اجرا شود؟ (بلندمدت، کوتاهمدت، میانمدت). از طرفی باید هزینههای جانبی را نیز در نظر بگیرید.
خرید وسایل، سرمایهگذاری در املاک و استخدام پرسنل جدید جزو این دسته از هزینهها بهحساب میآید.
برای مثال:
اعضای تیم را برای انجام پروژه در نظر بگیرید!
آیا آنها میتوانند پروژه را در دست بگیرند و آن را به سرانجام برسانند یا اینکه باید آموزشی ببینند. در این صورت اگر قرار است که این آموزشها را دریافت کنند، چه هزینههایی صرف آموزش و خرید تجهیزات خواهد شد.
۵. بازنگری نتایج
در مرحله بازنگری نتایج باید تمام دادهها در تمام مراحل جمعآوری و تجزیهوتحلیل شوند. با کمک این دادهها به این مسئله پی ببرید که آیا برای مدیریت پروژه مناسب هستید یا اینکه بازاری برای انجام و ارائه محصولتان وجود دارد یا خیر!
وقتی در هر بخش گزارش دقیقی از مطالعات امکانسنجی خود دریافت و ارزیابی کردید. حالا میتوانید با توجه به نتایج تصمیم بگیرید که پروژه قابل اجرا است یا اینکه باید آن را کنار بگذارید.
همچنین میتوانید با بررسی این نتایج به ضعفهای آن پی برده و از خطرات و ریسکهای احتمالی در مسیر پروژه آگاه شوید. درصورتیکه مطالعات نتایج مثبتی را نشان میدهند، پس میتوانید برای انجام پروژه اقدام کنید.
مطالعات امکانسنجی جزو یکی از تخصصیترین اقدامات برای هر کسبوکاری است. ازاینرو میتوانید برای کاهش ریسک پروژههایتان به مشاورین متخصص آکادمی پاکراه مراجعه کنید.
سخن آخر
مطالعات امکان سنجی یک فرایند مهمی بوده که نقش حیاتی در پروژههای تجاری ایفا میکند. چراکه در این مطالعات از اسناد مستند برای آگاهی فرد تصمیمگیرنده استفاده میشود. همچنین پروژهها از نظر ریسک خطر بررسی شده و در آخر میتوانید نقاط قوت و ضعف را شناسایی کنید.
اگر بتوانید این مطالعه را بهدرستی انجام دهید، بسیاری از هزینههای اضافی پروژه را حذف میکنید و در پروژههایی با سود کم نیز شرکت نمیکنید.
در این مقاله از تحریریه پاکراه به مطالعات امکانسنجی، اهمیت آن در کسبوکارها و مراحل انجام این مطالعات پرداخته شد. بر اساس این مطالب اگر از این مطالعات استفاده کنید، فواید زیادی برای کسبوکارتان خواهد داشت.
- نقاط قوت و ضعف پروژه برایتان آشکار میشود.
- در هزینه و زمان صرفهجویی میکنید.
- به مدیران برای تصمیمگیری آگاهانه کمک میکند.
- احتمال موفقیت در پروژه افزایش مییابد.
- مستندات شفاف ارائه میکند.
شما میتوانید برای اجرای یک پروژه با درصد موفقیت بالا از متخصصین آکادمی پاکراه کمک بگیرید. این متخصصین حرفهای به شما کمک میکنند تا در شناسایی پروژه مناسب و اجرای آن به یک تیم حرفهای تبدیل شوید.